Obecnie mamy sytuację określaną jako „moment konstytucyjny”, po 20 latach obowiązywania konstytucji z 1997 r. widzimy obszary, w których można by ją zmienić - powiedział w piątek w Bydgoszczy wiceszef kancelarii prezydenta Paweł Mucha.

Minister Mucha wziął udział spotkaniu dyskusyjnym pt. „Wymiar sprawiedliwości według Konstytucji - jak usprawnić sądy?”, które odbywa się w ramach prowadzonych przez kancelarię prezydenta konsultacji, które mają związek z inicjatywą Andrzeja Dudy zorganizowania w przyszłym roku referendum na temat zmian w ustawie zasadniczej.

Wiceszef prezydenckiej kancelarii podkreślił, że celem konsultacji jest sprawienie, by proces stanowienia konstytucji był od początku procesem obywatelskim.

Jak mówił, Andrzej Duda „byłby w stanie” przygotować projekt ustawy zasadniczej i przedłożyć go, tak jak to miało miejsce w przypadku konstytucji z 1997 r.

Ale chcemy ten proces budować inaczej. Konsultacje społeczne, które trwają mają bardzo rozmaity wymiar, są to konsultacje, które polegają na zbieraniu wypowiedzi, opinii i poglądów organizacji społecznych oraz indywidualnych głosów obywateli

— dodał Mucha.

Przekonywał przy tym, że „po 20 latach mamy to, co konstytucjonaliści określają >>momentem konstytucyjnym<<”.

Mamy praktyczne doświadczenie związane ze stosowaniem konstytucji z 1997 r. Mamy świadomość zmieniających się okoliczności, jeżeli chodzi o rzeczywistość społeczną. Mamy świadomość, że konstytucja była przyjmowana zanim Polska stała się członkiem UE i NATO

— mówił wiceszef kancelarii prezydenta.

Z drugiej strony - jak zaznaczył - „mamy doświadczenia i wyroków TK, i praktyki politycznej, widzimy obszary, w których można by konstytucję zmieniać”.

Towarzysząca mu prof. Anna Młynarska-Sobaczewska z Instytutu Nauk Prawnych PAN, odnosząc się do tematu piątkowej dyskusji, zwróciła uwagę, że wymiar sprawiedliwości jest dość wąsko regulowany w konstytucjach.

Sędziowie (…) to jest ta władza, z którą obywatele spotkają się bezpośrednio, często jedyna władza z jaką spotkamy się bezpośrednio. Jest to władza, która bardzo mocno ingeruje w naszą sferę praw i wolności, nieraz bardzo dotkliwie

— wskazywała ekspert.

Jej zdaniem bardzo ważne jest, aby zaprojektować tę władzę tak, aby spełniała kilka podstawowych warunków.

Po pierwsze - właściwa legitymacja, czyli prawowitość tej władzy. Musimy być przekonani, że ludzie, którzy ją sprawują, mają pewne atrybuty, które umożliwiają im sprawowanie władzy sądowniczej

— podkreśliła Młynarska-Sobaczewska.

Druga rzecz - według niej - to „sprawiedliwość proceduralna, czyli przekonanie i zespół gwarancji, które stanowią o tym, że to wymierzanie sprawiedliwości, dzieje się w sposób nienaganny”.

Trzecia rzecz to prawo do wyroku, to musi być wyrok, który odpowiada pewnym warunkom, także pewnej perswazyjności

— przekonywała profesor.

Sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku Wiesław Johann zwrócił uwagę, że od sądów, które rozstrzygają o naszych prawach, wolnościach, obowiązkach oczekujemy, żeby były niezależne, niezawisłe i sprawiedliwe.

Ja, jako obywatel chciałbym dowiedzieć się więcej, jak funkcjonują sądy, chciałbym wiedzieć jakie zapadają wyroki, dlaczego zapadają te wyroki. Obecnie ta informacja jest bardzo skromna

— ocenił.

Wypowiadają się rzecznicy, czasami strony, pełnomocnicy, ale nie dostajemy tej pełnej informacji jak funkcjonują sądy, jak funkcjonuje wymiar sprawiedliwości w Polsce. Nie ma przełożenia wiedzy o sądach do opinii publicznej, to trzeba zmienić

— mówił Johann.

Prezydent Andrzej Duda ogłosił w tym roku, w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja inicjatywę przeprowadzenia referendum w sprawie zmian w konstytucji. Chce, by odbyło się ono na 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości - 11 listopada 2018 r. lub trwało dwa dni: 10 i 11 listopada.

Debata o referendum konstytucyjnym zainaugurowano w Gdańsku pod koniec sierpnia. Obecnie trwają kolejne spotkania w różnych częściach Polski, mają się odbyć w każdym z województw.

Minister Mucha mówił niedawno w Krakowie, że treść pytań referendum może być znana przed wakacjami 2018 r.

ak/PAP