Kluczowe przy reformie wymiaru sprawiedliwości jest zagwarantowanie, by zmiany mieściły się w ramach norm konstytucyjnych, takich jak trójpodział władzy i nieusuwalność sędziów - podkreśla Helsińska Fundacja Praw Człowieka, która przesłała prezydentowi własne postulaty.

Prezydent Andrzej Duda 24 lipca poinformował, że nie podpisze ustaw o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa. Zapowiedział przygotowanie projektów ustaw o SN i KRS w ciągu dwóch miesięcy.

W związku z trwającymi pracami w Kancelarii Prezydenta HFPC skierowała do prezydenta analizę zawierającą postulaty zmian w ramach prac nad reformą wymiaru sprawiedliwości.

W ocenie Fundacji „kluczowe przy reformowaniu wymiaru sprawiedliwości jest zagwarantowanie, aby projektowane zmiany mieściły się w konstytucyjnych ramach wyznaczanych m.in. przez zasadę trójpodziału władzy, nieusuwalność sędziów oraz prawo do sądu” - podkreśliła HFPC.

Jak oceniono niezbędne jest ponadto „opracowanie ustawy o biegłych sądowych, która zapewni właściwą selekcję biegłych, nadzór nad nimi, jak również zagwarantuje odpowiednie wynagrodzenie zachęcające najlepszych biegłych do pracy w wymiarze sprawiedliwości”.

Fundacja uważa też, że należy zabezpieczyć odpowiedni dostęp do pomocy prawnej dla potrzebujących, w tym dla osób pozbawionych wolności oraz zwiększyć udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w ramach granic przewidzianych w konstytucji.

Zdaniem HFPC do ograniczenia liczby spraw kierowanych do sądów może doprowadzić m.in. wzmocnienie polubownych form rozwiązywania sporów. W ocenie Fundacji wiele działań w tym zakresie zostało podjętych.

W ramach prac nad reformą wymiaru sprawiedliwości warto przeprowadzić ich ewaluację i wzmocnić dobre praktyki. W ocenie HFPC państwo powinno dążyć do ograniczenia liczby wpływu spraw do sądu, poprzez konsensualne tryby zakończenia postępowań (np. skazanie bez rozprawy, dobrowolne poddanie się karze) przy zapewnieniu odpowiednich gwarancji proceduralnych (np. dostępu do pomocy prawnej)

— napisała Fundacja.

Jak wskazano, konieczne jest też ograniczenie delegowania sędziów. Zaznaczono, że obecne regulacje w tym zakresie zaburzają sprawność pracy sądów, jak również osłabiają gwarancje niezawisłości sędziów.

Elementem reformy wymiaru sprawiedliwości powinno być też, w ocenie HFPC, prawidłowe wykonanie wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Rutkowski przeciwko Polsce dotyczącego przewlekłości postępowań sądowych. ETPC w wyroku z 2015 r. stwierdził, iż przewlekłość postępowania sądowego ma charakter systemowy w Polsce.

ak/PAP