Nadchodzi prawdopodobnie chwila, gdy Polska sprawę odszkodowań od Niemiec za II wojnę światową wprowadzi do międzynarodowego obiegu dyplomatycznego i prawnego. Które władze państwowe mają systemowe kompetencje, aby to uczynić? Odpowiedź wynika z reguł międzynarodowych, obowiązujących na całym świecie, a ukształtowanych przez ponad trzy tysiąclecia istnienia i rozwoju dyplomacji i prawa międzynarodowego publicznego. Najstarszy zachowany traktat międzypaństwowy – wyryty w kamieniu – zawarto w XIII wieku przed naszą erą, a młodsze słowo dyplomacja ma źródło w starożytnej Grecji. Żadne państwo – nawet supermocarstwo – nie jest zdolne zmieniać tych reguł jednostronnie. Różnią się istotnie od reguł polityki krajowej (wewnętrznej) i prawa krajowego (narodowego) włącznie z konstytucyjnym. Bywają zaskakujące, a ich nieznajomość lub odrzucanie może spowodować błąd, nawet nieodwracalny.

System międzynarodowy uznaje cztery organy władzy zdolne reprezentować państwo, zatem podejmować kroki dyplomatyczne i prawnomiędzynarodowe. Zaskoczeniem największym z punktu widzenia polityki krajowej jest, że na liście brak parlamentu. Jeden z wielu powodów to nieistnienie parlamentów w niektórych państwach. Ale wszystkie państwa mają pozostałe organy z listy.

Systemowo kompetentna w obiegu międzynarodowym jest, po pierwsze, głowa państwa – w polskim przypadku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Po drugie, szef rządu w wąskim znaczeniu najwyższej władzy wykonawczej, jeśli funkcja ta nie jest tożsama z głową państwa – w Polsce Prezes Rady Ministrów. Po trzecie, kierujący dyplomacją Minister Spraw Zagranicznych, istniejący w każdym państwie, mimo że nie wszędzie pod taką nazwą (przykładem amerykański Sekretarz Stanu). Po czwarte, ambasador w państwie lub przedstawiciel przy organizacji międzypaństwowej, którego lub której dotyczy dana sprawa – w przypadku polskich roszczeń o odszkodowania za straty wojenne spowodowane przez Niemcy, Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Berlinie. Dodatkowo głowa państwa, szef rządu lub rząd w całości, oraz szef dyplomacji mogą udzielać pisemnego pełnomocnictwa w danej sprawie innym osobom (zwykle spośród dyplomatów, urzędników albo ekspertów).

Tędy prowadzi systemowa droga do uzyskania reparacji wojennych od Niemiec. A dokładniej, obydwa warianty tej drogi: przez negocjacje dyplomatyczne dwustronne z Niemcami i dodatkowo wielostronne z państwami trzecimi – w takim przypadku z udziałem innych polskich ambasadorów lub przedstawicieli – oraz przez proces przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości w Hadze.

CZYTAJ TEŻ:

Zgoda od prawicy do lewicy i narodowa strategia dochodzenia odszkodowań wojennych od Niemiec – w Grecji

W nowym numerze „Sieci”: Grzegorz Kostrzewa-Zorbas o otwarciu drogi do odszkodowań wojennych ze strony Niemiec dla Polski