50 lat temu powstał słynny "List 34"

Mija 50 lat od napisania do władz PRL słynnego Listu 34. Wywołał on spore poruszenie na Zachodzie i wściekłość komunistów.

Ograniczenia przydziału papieru na druk książek i czasopism oraz zaostrzenie cenzury prasowej stwarza sytuację zagrażającą rozwojowi kultury narodowej. Niżej podpisani, uznając istnienie opinii publicznej, prawa do krytyki, swobodnej dyskusji i rzetelnej informacji za konieczny element postępu, powodowani troską obywatelską, domagają się zmiany polskiej polityki kulturalnej w duchu praw zagwarantowanych przez konstytucję państwa polskiego i zgodnych z dobrem narodu.

Pod listem podpisało się 34 intelektualistów, wśród nich kilku zagorzałych dawnych stalinistów: Paweł Jasienica, Konrad Górski, Maria Ossowska, Kazimierz Wyka, Tadeusz Kotarbiński, Karol Estreicher, Stanisław Pigoń, Anna Kowalska, Jerzy Andrzejewski, Adolf Rudnicki, Paweł Hertz, Jan Parandowski, Zofia Kossak, Jerzy Zagórski, Wacław Sierpiński, Kazimierz Kumaniecki, Artur Sandauer, Władysław Tatarkiewicz, Stanisław Dygat, Marian Falski, Melchior Wańkowicz, Jan Szczepański, Julian Krzyżanowski, Adam Ważyk, Stanisław Cat Mackiewicz i Mieczysław Jastrun.

Po publikacji listu sprawa dotarła na Zachód i w obronie polskich autorów pisma stanęli tamtejsi intelektualiści. W Polsce komuniści wpadli we wściekłość. Skazali Melchiora Wańkowicza na bezwzględną karę pozbawienia wolności. Gdy pisarz stawił się do więzienia, aby odbyć karę, obawiający się kompromitacji komuniści zawiesili mu wykonanie wyroku.

Do wycofania podpisu zmusili historyka Konrada Górskiego, który „potępił” publicznie innych sygnatariuszy. Władze PRL stworzyły przy pomocy POP (Podstawowa Organizacja Partyjna) Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich „Kontrlist 600”