„281 dni w szponach NKWD”. Wzruszający zapis młodzieńczych wspomnień wilnianki z czasów wojny

„281 dni w szponach NKWD” to wzruszający zapis młodzieńczych wspomnień wilnianki, którą wojna zastaje w wieku 14 lat. Od samego początku wojny działa w konspiracji. W wieku 19 lat bierze udział w Powstaniu Wileńskim (operacja „Ostra Brama”) – za co odznaczona zostaje srebrnym krzyżem z mieczami. Aresztowana w Wigilię Bożego Narodzenia 1944r., przechodzi ciężkie śledztwo w NKWD, osadzona potem w celi więzienia na Łukiszkach. W marcu 1945r. wywieziona do Łagru w Jełszance k. Saratowa…

 

Wspomnienia Danuty Janiczakówny-Szyksznian - to wstrząsająca historia męczeństwa dziewiętnastoletniej Polki z Wilna, skazanej przez stalinowskie władze za udział w Armii Krajowej na niewyobrażalne represje. Przeżyła całą gehennę katorgi w sowieckich więzieniach i syberyjskim łagrze. Autorka pisze nie tylko o swojej tragedii, ale także opowiada o losach współtowarzyszek niedoli. Pisze o okrucieństwie oprawców, ale nie zapomina też o odruchach człowieczeństwa ze strony niektórych strażników. Pomimo dużego dystansu czasu, zadziwia doskonałą pamięcią szczegółów i faktów. Stworzyła jeszcze jeden cenny dokument historyczny, wzbogacający naszą wiedzę o represjach stalinowskich, jakie stosowano przeciwko ludności polskiej Wilna, Wileńszczyzny, jak i pozostałych ziem wschodnich, należących przed Drugą Wojną Światową do Polski.

Z notki biograficznej:

Danuta Szyksznian-Ossowska (z domu Janiczak) ur. 7.06.1925 r. w Krakowie. Po urodzeniu zamieszkała z rodzicami w Wilnie, gdzie ukończyła Szkołę Powszechną Nr 19 oraz uczęszczała do Gimnazjum, a następnie Liceum S.S. Nazaretanek. Już na początku okupacji sowieckiej włącza się do konspiracyjnej organizacji młodzieżowej w Gimnazjum i Liceum im. Adama Mickiewicza. Bierze udział w strajku szkolnym wywołanym przez władze litewskie usuwające ze szkół nauczycieli polskich. W grudniu 1939r. zostaje zaprzysiężona przez „Jana" (kpt. Bolesław Zagórny) jako łączniczka o pseudonimie „Szarotka" i funkcję tę pełni do zajęcia Wilna przez Niemców. Następnie działa jako „Sarenka" w grupie łączniczek o kryptonimie „Kozy" u „Jelonka"

(ppor. Stanisław Kiałka) szefa Kwatermistrzostwa Komendy Okręgu ZWZ-AK. Podczas operacji „Ostra Brama" była łączniczką d-cy II Batalionu AK kpt. „Jana". W czasie podstępnego rozbrojenia Oddziałów Armii Krajowej przez jednostki NKWD unika aresztowania i zostaje powołana do dalszej służby w Komendzie Okręgu Armii Krajowej w Oddziale Specjalnym (dywersyjnym) dowodzonym przez rtm. Zygmunta Augustowskiego („Hubert”). 24 grudnia 1944 r. aresztowana przez NKGB i po trudnym śledztwie, osądzona zaocznie na 10 lat łagrów w ZSRR i przewieziona do więzienia na Łukiszki. W marcu 1945 r. w masowym transporcie wywieziono ją do łagru w Jełszance k. Saratowa…

Tadeusz M. Płużański:

Danuta Szyksznian-Ossowska pochodzi z najpiękniejszego pokolenia Polaków - pokolenia II Rzeczpospolitej, które tak ukochało niepodległą Ojczyznę, że gotowe było oddać za Nią życie. Do tego Wilnianka po tacie, a góralka (z Suchej Beskidzkiej) po mamie. Osobowość wybuchowa. I niech nikogo nie zmyli niewinny konspiracyjny pseudonim „Sarenka”. Ani nazwa „Kozy” – kryptonim grupy 12 młodych Wilnianek, w której wykonywała najbardziej niebezpieczne zadania. Za udział w Powstaniu Wileńskim, znanym częściej jako „Operacja Ostra Brama” w wieku 19 lat odznaczona srebrnym krzyżem zasługi z mieczami. A potem było już tylko gorzej - śledztwo w sowieckiej katowni na Łukiszkach, wywózka do obozu w dalekim Saratowie. Po powrocie do Polski wciąż kłopoty i szykany. Klub kresowych żołnierzy zakładała… 13 grudnia 1981 roku. Już w wolnej III RP inicjatorka odsłonięcia w Szczecinie pomnika żołnierzy AK zamordowanych przez Niemców w Ponarach i ronda niezłomnego żołnierza Kresów - Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. Tę niezwykłą historię, historię panny wyklętej, musi poznać każdy Polak!