***
Stanisław Pyjas, ur. 4 VIII 1953 w Gilowicach. zm. 7 V 1977 w Krakowie. Ukończył LO im. Mikołaja Kopernika w Żywcu (1972); student Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Wydz. Filologii Polskiej (od 1972), Wydz. Filozofii (od 1975).

1975-1976 współtwórca (z Bronisławem Wildsteinem i Lesławem Maleszką), członek nieformalnej grupy studentów polonistyki, zwanej Anarchistami; po VI 1976 współorganizator protestów przeciw represjom wobec robotników Radomia i Ursusa, zbierał pieniądze i podpisy pod Listem do Sejmu PRL ws. powołania komisji parlamentarnej do zbadania przypadków łamania praworządności; 1976-1977 współpracownik KOR; w XI 1976 pomysłodawca, redaktor skierowanego do Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Techniki Listu protestacyjnego przeciw relegowaniu ze studiów B. Wildsteina za „obrazę kierownika praktyk zawodowych UJ”. W IV 1977 poddany prowokacji: do L. Maleszki, B. Wildsteina, Mieczysława Godynia, Andrzeja Balcerka i Bogusława Beka skierowano anonimowe listy z obelgami i pomówieniami pod adresem S. Pyjasa: że jest współpracownikiem SB, wzywające do rozprawienia się z nim, 5 V 1977 złożył (z adresatami anonimów) skargę w tej sprawie w Prokuraturze Rejonowej Kraków-Podgórze. 7 V 1977 rano znaleziono zwłoki Stanisława Pyjasa w bramie kamienicy przy ul. Szewskiej w Krakowie. Jego śmierć wywołała masowe demonstracje studenckie, tzw. Czarne Juwenalia, zakończone 15 V 1977 Czarnym Marszem, po którym pod Wawelem odczytano deklarację założycielską SKS. Dotychczasowe śledztwa z 1977 i 1991 w sprawie przyczyn śmierci S. Pyjasa umorzono; w 2008 rozpoczęto kolejne (na wniosek IPN).

Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2006).

Do 7 V 1976 rozpracowywany przez Wydz. III KW MO w Krakowie w ramach SOS/SOR krypt. Optymiści; od VII 1976 w ramach SOR krypt. Niepoprawni.
Ewa Zając