Film Janusza Zaorskiego "Syberiada polska" jawi się jako zdarzenie już z powodu samego tematu. Kilka lat temu narzekałem razem z innymi na polskie kino, że za rzadko mierzy się z naszą historią. A potem nastąpił wysyp, który powypełniał najróżniejsze luki, i który trwa z pewnymi zaburzeniami po dziś dzień.

Zaorski, niezwykle sprawny filmowy rzemieślnik, co jest w tym przypadku pochwałą, zrobił pełną rozmachu epopeję o Polakach zesłanych na Syberię przez sowiecką władzę w roku 1940. Niektórzy z nich, choć zmieniają status, nie mogą się wydostać z bezkresnych przestrzeni do końca wojny. Temat czekał, choć próby już były, choćby ciekawa "Cynga" Leszka Wosiewicza z 1991 roku.

Film musiał być jednak kontrowersyjny. Z jednej strony jest to adaptacja książki Zbigniewa Domino, który był w czasach stalinowskich prokuratorem wojskowym. PRL-owi służył do końca, więc trudno się po nim spodziewać czegoś naprawdę patriotycznego. Pewien mój znajomy już zdążył mi zapowiedzieć ten film jako rozliczenie z Syberią w duchu Wojciecha Jaruzelskiego, który przecież też już w wolnej Polsce zaczął przebąkiwać, że działa się tam tragedia, a on stracił tam ojca.

Zarazem nie wygląda na to aby film miał jakoś szczególnie zawojować środowiska naszego mainstreamu. Niezawodny w takich przypadkach Paweł Felis już orzekł w telewizyjnym dodatku do "Gazety Wyborczej", że choć warsztatowo film jest dobry, sprawnie zrealizowany i grany, nie ma w nim życia, są prawie same schematy. A rodzina Dolinów, główni bohaterowie, z "archetypicznym ojcem", jest zbyt szlachetna i honorowa.

Obejrzałem sprawdziłem. Rzeczywiście film wystrzega się wyraźniejszych konkluzji politycznych (pomija na przykład dylematy Polaków uwolnionych i idących do wojska, Andersa lub Berlinga). W tym sensie trudno go do końca wpisać w którąkolwiek tradycję opowiadania o tamtej historii, można by rzec jest ostrożny. I rzeczywiście zarazem zwolennikom ambitnego, komplikującego wszystko kina może się chwilami jawić jako odrobinę zanadto ilustracyjny.

Dalsza część tekstu Piotra Zaremby o "Syberiadzie polskiej" tylko na wNas.pl! Na portalu również wywiad z Łukaszem Warzechą na temat filmu i tekst o Zbigniewie Domino