W ramach serii „Normatywy aparatu represji” wydawanej przez krakowski Oddział IPN ukazała się publikacja ukazująca zamierzenia komunistów i odsłaniająca kulisy tajnych działań wymierzonych w Kościół katolicki. W tomie, przygotowanym przez historyków z Krakowa i Katowic, zebrano podstawowe dokumenty wydane przez Julię Brystygier, dyrektor Departamentu V Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (i jej zastępców), kierującą antykościelną działalnością MBP w latach 1945–1953.

Julia Brystygier zwana „Krwawa Luną”. Nosiła różne imiona i pseudonimy: Julia, Luna, Daria, Maria, Ksenia. Różne nazwiska i ich pisownie: Prajs, Preiss, Brystygier, Brystiger, Bristiger, Brüstiger, Briestiger. Różne nazwiska ale ta sama kobieta – jedna z najmroczniejszych postaci powojennego reżimu. Jej droga do służb była jednak nietypowa.

Trafiali tam raczej ludzie ze społecznych nizin, niewykształceni. A ona nie szukała społecznego awansu, miała doktorat. Była wszakże dla resortu wartościowa, bo przydatna w dużo bardziej wymagających zadaniach niż wybijanie zębów przesłuchiwanym

– tłumaczył prof. Ryszard Terlecki, poseł Prawa i Sprawiedliwości, autor m.in. książki „Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944-1990”. Formalnie zawdzięczała swój przydział kierownikowi resortu MBP, Stanisławowi Radkiewiczowi. Ale było tajemnicą poliszynela, że kochankiem Brystygierowej jest Jakub Berman – jeden z najważniejszych funkcjonariuszy nowego reżimu.

Nie tylko on.

W swej bogatej karierze była w Rosji przez dłuższy czas równocześnie kochanką Bermana, Minca i Szyra

– mówił o niej w swoich audycjach w Radiu Wolna Europa Józef Światło, pułkownik organów bezpieczeństwa, który pod koniec 1953 r. uciekł na Zachód.

W omawianych latach aktywność operacyjną przeciw Kościołowi katolickiemu podejmował Wydział V Departamentu V MBP, sekcje 5 wydziałów V wojewódzkich urzędów bezpieczeństwa oraz wyznaczeni funkcjonariusze referatów 5 powiatowych urzędów bezpieczeństwa publicznego. Cezurą początkową jest moment powołania Wydziału V Departamentu V MBP, datę końcową wyznacza powołanie nowego Departamentu XI MBP, który przejął kompetencje operacyjnego zwalczania Kościołów i związków wyznaniowych. Przez cały czas istnienia Departamentu V jego dyrektorem była słynna Julia Brystygier (z domu Prajs) – pedagog, doktor filozofii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, przedwojenna komunistka, która w resorcie bezpieczeństwa pracowała w latach 1944–1956. To ona położyła podwaliny pod zainstalowanie sieci agentów w kuriach i parafiach, zarówno wśród świeckich pracowników, jak i wśród duchownych.

Należy wziąć pod uwagę antagonizmy pomiędzy poszczególnymi księżmi, spory ambicjonalne i spory na tle walki o zdobycie lepszej pozycji materialnej i w hierarchii kościelnej

– pisała.

Do inwigilacji szkolnych katechetów chciała pozyskiwać uczniów starszych klas. W publikacji pokazano metody, środki i organizację pracy operacyjnej MBP oraz szczegółowe instrukcje wskazujące jak zwalczać zakony, seminaria duchowne, katolickie organizacje młodzieżowe czy charytatywne, przeciwdziałać aktywności duszpasterskiej, obecności duchownych w szkołach oraz jak dynamizować tzw. ruch księży patriotów czy zabezpieczać reżimowe akcje i imprezy.

Przeszła pod koniec życia (zmarła w 1975 r.) interesującą przemianę. „Krwawa Luna” zbliżyła się do środowiska Lasek, a ściślej: do tamtejszego Zakładu dla Niewidomych, którego personel słynął z gościnności i otwartej postawy wobec ludzi o zgoła odmiennych życiorysach.

Przyjęła chrzest, pod wpływem tamtejszych sióstr franciszkanek przeszła coś w rodzaju nawrócenia. Wiadomo o tym jednak głównie z donosów tajnych współpracowników bezpieki, którzy inwigilowali zakład w Laskach.

Książka napisana przez historyków IPN to bogaty zbiór instrukcji, wytycznych i okólników, opracowanych zgodnie z najnowszym stanem badań, pozwala na weryfikację dotychczasowych ustaleń i postawienie nowych tez badawczych związanych z priorytetami działań operacyjnych UB przeciw Kościołowi. W tomie znalazły się instrukcje, wytyczne i okólniki wydawane przez dyrektor Departamentu V MBP (oraz jej zastępców), zaś w aneksie dokumenty instancji niższych będące – w przekonaniu redaktorów tomu – pochodną wytycznych centrali. Dodatkowo w aneksie zamieszczono fragmenty narad MBP, jeśli wygłaszane tam referaty zawierały wytyczne dotyczące działań przeciwko Kościołowi.

Instrukcje, wytyczne, okólniki dyrektor Departamentu V MBP dotyczące działań przeciwko Kościołowi katolickiemu w latach 1945–1953, wybór i opracowanie Adam Dziurok, ks. Józef Marecki, Filip Musiał, wstęp Adam Dziurok, Filip Musiał, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie i Wydawnictwo Avalon, Kraków-Katowice 2012, ss. 424.