PIWNIK JAN, major (1912-1944)

Mjr art. rez. Jan Piwnik, ps. „Ponury", „Donat", ur. 31 sierpnia 1912 r. we wsi Janowice, pow. opatowski, syn Jana, rolnika, i Zofii Kłonica. W 1924r. został przyjęty do drugiej klasy Gimnazjum Państwowego im. Chreptowicza w Ostrowcu, które ukończył w 1932 r. otrzymując świadectwo dojrzałości. Od 11 sierpnia 1932 do 23 czerwca 1933 r. był w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim i przeniesiony na praktykę do 10 Pułku Artylerii Ciężkiej (7 bateria), 20 września do rezerwy. Mianowany do stopnia podporucznika z dn. l stycznia 1935 r. Następnie wstąpił do Policji Państwowej i w 1938 r. ukończył szkołę oficerów rezerwy policji w Golędzinowie. W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. dowodził kompanią w składzie zmotoryzowanego batalionu policji, m.in. w obronie rzeki Pilicy i na jego czele 23 września przekroczył granicę polsko-węgierską. Przez Węgry, Jugosławię i Włochy dotarł 11 listopada do Francji, gdzie został przydzielony do 4 Pułku Artylerii Ciężkiej 4 DR

Po kapitulacji Francji, w czerwcu 1940 r. ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Tam w 4 dywizjonie artylerii lekkiej IV Brygady Kadrowej Strzelców, a później w I Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. W październiku 1940 r. zgłosił się do służby w kraju. Po przeszkoleniu w zakresie dywersji został zaprzysiężony w Oddziale VI Sztabu N W 10 października 1941 r.:

W nocy z 7/8 listopada 1941 r. (operacja lotn. „Ruction", ekipa 1) odbył skok na placówkę odbiorczą„Ugór", położoną pod Łyszkowicami, 20 km na zachód od Skierniewic. Od grudnia 1941 do 9 kwietnia 1942 r. pełnił funkcję szefa odbioru w Komórce Przerzutów Powietrznych „Syrena" Komendy Głównej AK. Przewidziany na dowódcę ochrony Delegata Rządu. Na własną prośbę, 15 maja otrzymał przydział do organizacji dywersyjnej „Wachlarz" jako dowódca II odcinka, z głównym kierunkiem działania na Kijów i Charków, obejmującym swoim zasięgiem tereny woj. wołyńskiego i dalej na wschód. Po krótkim rekonesansowym wypadzie na Wołyń i Ukrainę, w drugiej połowie czerwca 1942 r. wyjechał ostatecznie z Warszawy do Równego. W lipcu wraz ze swoim zastępcą por. „Czarką" (Jan Rogowski) został aresztowany w Zwiahlu, skąd po kilku tygodniach, dzięki pomocy współtowarzyszy niedoli udało mu się uciec. Po dotarciu do Korca (dr Haduch), wobec skrajnego wyczerpania umieszczono go w majątku Tarnopolskich, gdzie ciężko rozchorował się na czerwonkę. Po wyzdrowieniu przystąpił do pracy, lecz na jego miejsce wyznaczono por.„Klona" (Tadeusz Klimowski) jako dowódcę II Odcinka. Wobec niemożności sprawowania swojej funkcji, w końcu września po wielu perypetiach, przedostał się do Warszawy.

31 grudnia mianowany przez gen. „Grota" (Stefan Rowecki) dowódcą akcji mającej za zadanie uwolnienia z więzienia w Pińsku żołnierzy „Wachlarza". Udaną akcję przeprowadził 18 stycznia 1943 r., uwolnionych więźniów przetransportowano do Warszawy. Za wykonanie jej 3 lutego odznaczony Virtuti Militari 5 ki. Po rozwiązaniu „Wachlarza" przydzielony do Kedywu KG AK, gdzie był m.in. instruktorem w szkole dywersji „Zagajnik", od 4 czerwca szefem Kedywu Okręgu AK Kielce i równocześnie dowódcą „Zgrupowań Partyzanckich AK Ponury", których stan przeciętnie wynosił około 350 żołnierzy. Jednocześnie podzielił oddziały partyzanckie na: zgrupowanie nr 1 dowodzone przez por. „Nurta" (cc Eugeniusz Kaszyński), zgrupowanie nr 2 pod dowództwem por. „Robota" (cc Waldemar Szwiec) i zgrupowanie nr 3 por. „Mariańskiego" (Stanisław Pałac). Nawiązał kontakt z inż. Kazimierzem Czerniew-skim, ps. „Korebko", który zorganizował w fabryce w Suchedniowie produkcję konspiracyjną pistoletów maszynowych „Sten".

W nocy z 2/3 lipca zgrupowanie dokonało dywersji na dwa niemieckie pociągi pomiędzy stacjami Suchedniów i Łączną przy stracie jednego zabitego partyzanta. 12 lipca 1943 r. Niemcy w odwet za akcje na pociągi dokonali pierwszej pacyfikacji wsi Michniów. W odpowiedzi na to partyzanci urządzili zasadzkę na pociąg osobowy jadący ze Skarżyska do Kielc przy bloku kolejowym Podłazie w pobliżu Michniowa Zatrzymany pociąg ostrzelano, po opanowaniu wagonów wybito prawie wszystkich Niemców. O świcie 13 lipca Niemcy ponownie otoczyli Michniów i całkowicie go spalili, a także zamordowali znajdujące się tam osoby. Łącznie zginęło w Michniowie 204 mieszkańców. Obława niemiecka zorganizowana 19 lipca na rejon obozowiska partyzanckiego na Wykusie nie odniosła spodziewanych rezultatów, gdyż „Ponury" poinformowany o szykującej się obławie przeszedł w Lasy Starachowickie, a następnie na początku sierpnia w Lasy Osieczyńskie. Ze względu na bezpieczeństwo i zaopatrzenie rozdzielił zgrupowania i tak: „Robota" poszło w Koneckie, „Nurta" w Lasy Siekierzyńskie, a „Mariańskiego" w Góry Świętokrzyskie. Odtąd walczyły oddzielnie, wykonując szereg zadań bojowych. 4 września w godzinach południowych por. „Robot" opanował stację kolejową Wólka Plebańska i po przyjeździe pociągu z Koluszek do Rozwadowa, zaatakowano go. W wyniku akcji poległ cc ppor. ,,Rafał" (Rafał Niedzielski). Niemców zginęło 16, a kilkunastu było rannych. Zdobyto broń, amunicję i oporządzenie.

Celem wręczenia sztandaru wyznaczył koncentrację wszystkich zgrupowań na Wykusie na 16 września 1943. Wobec meldunków o szykującej się obławie niemieckiej przesunął oddziały do lasów w Barwinku. Jednak o świcie 16 września nieprzyjaciel zaatakował. Walka trwała do zmroku. Kolejno oderwały się od wroga i po trzech dniach spotkały się na Łysicy w Górach Świętokrzyskich. Przesunął się w rejon lasów nadleśnictwa Samsonów. 4 października ponownie zgrupowania rozdzielił, sam z drużyną ochronną udał się do wsi Rejów pod Skarżyskiem i zakwaterował się w młynie Władysława Cioka, gdzie 7 października miał przybyć płk „Nil" (August Emil Fieldorf) szef Kedywu KG AK. Po odprawie młyn został zaatakowany przez przeważające siły nieprzyjaciela, jednak wszyscy znajdujący się tam oficerowie zdołali się wycofać do pobliskiego lasku. Zginął partyzant z drużyny ochronnej, kpr. „Jędrek" (Andrzej Pasek). W tym czasie zgrupowanie „Robota" znajdowało się w Lasach Niekłańskich, a jego dowódca na melinie, chory, w Wielkiej Wsi, która została zaatakowana 14 października. W czasie przebijania się z osłoną poległ.

Po ponownej koncentracji zgrupowań na Wykusie, wobec całkowitego zaskoczenia, rano 28 października Niemcy urządzili obławę, podczas której zginęło 27 żołnierzy z oddziału por. „Jacka" (Jan Kosiński) oraz 9 od „Ponurego". Stało się jasne, iż w sztabie był agent Gestapo, którym później okazał się ppor. „Motor" (Jerzy Wojnowski). Po przebiciu się „Ponury" zarządził częściową demobilizację. Po klęsce popadł w otwarty konflikt z Komendą Okręgu, który narastał stopniowo, m.in. na skutek narażania ludności cywilnej na represje oraz wobec niespełnienia funkcji szefa Kedywu Okręgu Radomsko-Kieleckiego, a jedynie dowodzenia zgrupowaniami.

7 października 1943 r. zrzekł się funkcji szefa Kedywu, a 2 stycznia 1944 r. odwołany przez płk „Nila" z dowództwa zgrupowań, które objął por. „Nurt". 20 stycznia wyjechał do Warszawy. „Motora" po zatrzymaniu i całonocnym przesłuchaniu rozstrzelano 28 stycznia 1944 r. Następnie przydzielony do mjr. „Kotwiczą" (Maciej Kalenkiewicz) i 20 lutego wyjechał z Warszawy na Nowogródczyznę. Do kwietnia uczestniczył w porządkowaniu spraw organizacyjnych i personalnych oraz szkoleniu kadry.

Brał udział w składzie Wojskowego Sądu Specjalnego w sprawie por. „Lecha" (Józef Świda), dowódcy Zgrupowania Nadniemeńskiego. Od 1 maja był dowódcą VII baonu 77 pp AK Okręgu Nowogródek, który w szczytowym okresie liczył ok. 800 żołnierzy. Dowodził 29 kwietnia nieudaną akcją opanowania Szczuczyna. Do ważniejszych akcji bojowych baonu należy zaliczyć zdobycie niemieckich punktów obrony w Wasiliszkach i Skrzybowcach (maj) oraz w Juchnowiczach i pokonanie niemieckiej odsieczy z Nowego Dworu do Juchnowicz 8 czerwca.

Poległ 16 czerwca 1944 r. podczas udanego natarcia na niemiecki stiitzpunkt w Jewłaszach, pochowany został w Wawiórce koło Lidy. Pośmiertnie mianowany do stopnia majora. Odznaczony Virtuti Militari 4 kl. i 5 kl.

Po wojnie był zajadle atakowany przez władze komunistyczne, m.in. za likwidację części bandyckiego oddziału Gwardii Ludowej "Tanka" (Zenon Kołodziejski) w dniu 8 grudnia 1943 r. Również zaciekle walczono z jego legendą która powstała na Kielecczyźnie jeszcze wiatach okupacji niemieckiej. 17 września 1987 r., po osiemnastu latach starań, prochy majora zostały sprowadzone z Nowogródczyzny w rodzinne Góry Świętokrzyskie, złożone na wieczny spoczynek 12 czerwca 1988 r. w klasztorze oo. Cystersów w Wąchocku.

Żonaty od 1943 r. z Emilia z Izdebskich (1909-1949), lv. Malessa, 3.v. Staniul, ps. "Marcysia", kpt. AK

Krzysztof A. Tochman

Za: www.ponury.com

Fot. ponury.com