Dnia 23 sierpnia 2011 r. w Warszawie po raz pierwszy obchodzony będzie Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. Uroczystości, organizowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości i Instytut Pamięci Narodowej, odbędą się w Muzeum Powstania Warszawskiego, a patronat nad nimi objęła polska Prezydencja.

Inauguracja pierwszego Europejskiego Dnia Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych będzie miała miejsce już 22 sierpnia 2011 r. (poniedziałek). Weźmie w niej udział Przewodniczący Parlamentu Europejskiego Jerzy Buzek.

We wtorek 23 sierpnia uroczystości odbędą się w Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie (ul. Grzybowska 79). Weźmie w nich udział kilkunastu ministrów sprawiedliwości państw Unii Europejskiej, a także przedstawiciele europejskich instytucji zajmujących się rozliczaniem z totalitarną przeszłością, przebywający w Warszawie na zaproszenie Instytutu Pamięci Narodowej.

Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. Program obchodów

23 sierpnia (wtorek)

Muzeum Powstania Warszawskiego (ul. Grzybowska 79, Warszawa)

9.30-10.00 - Rejestracja uczestników

10.00 - Otwarcie konferencji

Wystąpienia m.in. Ministra Sprawiedliwości RP, komisarz Viviane Reding, Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, Dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego.

10.30 - 11.45 - Referat Prezesa IPN dra Łukasza Kamińskiego a następnie dyskusja panelowa szefów narodowych instytutów pamięci:

Rozliczanie reżimów totalitarnych

Problem rehabilitacji ofiar

Edukacja historyczna

11.45 - 12.00 - Przerwa

12.00 - 14.00 - Dyskusja panelowa Ministrów Sprawiedliwości:

Rola Ministrów Sprawiedliwości w zapobieganiu i rozliczaniu przestępstw reżimów totalitarnych

13.45 - 14.00 - Podpisanie "Deklaracji Warszawskiej*

*Po zakończeniu dyskusji panelowej oraz podpisaniu "Deklaracji Warszawskiej" -  zainteresowani dziennikarze będą mieli szansę spotkania i rozmowy z Ministrem Sprawiedliwości Krzysztofem Kwiatkowskim, pozostałymi ministrami oraz Prezesem IPN i gośćmi Instytutu.

16.00 - Złożenie przez ministrów sprawiedliwości UE oraz Prezesa IPN i przedstawicieli europejskich instytucji wieńców pod Pomnikiem Powstania Warszawskiego (Plac Krasińskich, Warszawa)

16.30 - Złożenie przez ministrów sprawiedliwości UE oraz Prezesa IPN i przedstawicieli europejskich instytucji wieńców pod Pomnikiem Poległych i Pomordowanych na Wschodzie (zbieg ulic Marszałkowskiej i gen. Władysława Andersa, Warszawa)

17.00 - Złożenie przez ministrów sprawiedliwości UE oraz Prezesa IPN i przedstawicieli europejskich instytucji wieńców pod Pomnikiem Bohaterów Getta (ul. Zamenhofa, Warszawa)

Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych - informacje dodatkowe

28 listopada 2008 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła decyzję ramową w sprawie zwalczania niektórych form i przejawów rasizmu i ksenofobii środkami prawa karnego. Decyzja nie obejmuje czynów popełnianych z pobudek ideologicznych, w tym zbrodni komunistycznych. Niemniej jednak, w drodze kompromisu, Rada UE dołączyła do decyzji ramowej deklarację, potępiającą przestępstwa popełnione przez systemy totalitarne i wzywającą Komisję, aby w terminie 2 lat od daty wejścia w życie decyzji ramowej przedstawiła informację ws. potrzeby przyjęcia dodatkowego aktu prawnego, odnoszącego się m. in. do zbrodni komunistycznych.

W tym kontekście, zarówno na szczeblu krajowym, jak i na poziomie UE, podjęto następnie szereg działań, które umożliwiłyby ocenę zbrodni totalitarnych i upamiętnienie ich ofiar. Wśród podjętych inicjatyw należy wymienić:

- deklarację Parlamentu Europejskiego w sprawie ogłoszenia dnia 23 sierpnia (dzień podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow) Europejskim Dniem Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu, którego celem będzie upamiętnienie ofiar masowych deportacji i eksterminacji, a jednocześnie ściślejsze zakorzenienie demokracji oraz wzmocnienie pokoju i stabilizacji - wrzesień 2008 r.

- rezolucję Parlamentu Europejskiego o europejskim sumieniu i totalitaryzmie. W rezolucji PE m.in. potępia zbrodnie przeciwko ludzkości popełnione przez reżimy totalitarne i autorytarne, wyraża poszanowanie dla ofiar tych zbrodni, a także żal, że dostęp do dokumentów archiwalnych z tego okresu jest wciąż ograniczony. Wzywa również Komisję Europejską i państwa członkowskie do podejmowania działań edukacyjnych, a także do ustanowienia Platformy Pamięci Europejskiej i Sumienia (Platform of European Memory and Consciene) - kwiecień 2009 r.

- raport Komisji Europejskiej "Pamięć o zbrodniach popełnionych przez reżimy totalitarne w Europie" - grudzień 2010 r.

W trakcie Rady w Luksemburgu 10 czerwca 2011 r. Ministrowie Sprawiedliwości UE przyjęli Konkluzje w sprawie upamiętnienia ofiar zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne. W Konkluzjach zwrócono się do państw członkowskich m.in. o rozważenie sposobu upamiętnienia dnia 23 sierpnia, o podjęcie bądź też wsparcie inicjatyw edukacyjnych i informacyjnych skierowanych do społeczeństwa, dotyczących reżimów totalitarnych. W Konkluzjach Ministrowie zachęcają także do wykorzystania istniejących programów unijnych do ustanowienia Platformy Pamięci Europejskiej i Sumienia.

23 sierpnia 2011 r. w Warszawie odbędzie się konferencja "Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych", organizowana pod patronatem polskiej Prezydencji przez Ministerstwo Sprawiedliwości i Instytut Pamięci Narodowej. W konferencji uczestniczyć będą ministrowie sprawiedliwości państw członkowskich, także przedstawiciele europejskich instytucji zajmujących się rozliczaniem z totalitarną przeszłością. Konferencja będzie nie tylko formą upamiętnienia ofiar reżimów totalitarnych, ale również platformą wymiany doświadczeń w tym zakresie.