Nowy totalitaryzm - nowa książka prof. Pawełczyńskiej

Przed nowymi rodzajami totalitaryzmu ostrzega nestorka socjologii polskiej, była więźniarka niemieckich obozów koncentracyjnych, uczennica prof. Stanisława Ossowskiego, założycielka OBOPiSP, profesor PAN i UW, autorka licznych prac poświęconych sytuacji i opresjom człowieka w świecie współczesnym, jak Wartości a przemoc i Głowy Hydry; laureatka wyróżnienia w Nagrodzie Józefa Mackiewicza za Koniec kresowego świata.

Oto fragment najnowszej pracy:

„Stosowane są zarów­no nowe, jak i wypróbowane dawniej metody przemocy. Dorobek ludzkości - w dziedzinie technologii, techniki i zastosowań technicznych - został w swej znaczącej części zawłaszczony przez najsilniejsze a niejawne ośrodki koncentrujące władzę. Są one przygotowane do stosowania zróżnicowanych form oddziaływania. Ośrodki te mają moż­liwość wpływu na jawne systemy władzy i instytucje oraz na ustalanie prawa. System zawłaszczania można by po­traktować w kategoriach walki o byt. Wówczas kto zdołał wyposażyć się do walki w dodatkowe kły i pazury techniki, przetrwa. Inne ssaki tego gatunku zginą, jak kiedyś zginęły dinozaury nie przystosowane do nowych warunków.

Można przyjąć, że najsilniejsi zdobyli decydującą prze­wagę. Posiadają broń niosącą zagładę tym, którzy tą bronią nie dysponują. Nieliczna zbiorowość zwycięzców zapo­czątkuje odmianę czy mutację ludzkiego gatunku. Wów­czas zdegradowany moralnie homożyć będzie, jak inne ssaki, poza świadomością dobra i zła. Oznaczałoby to, że dana człowiekowi wolność wyboru została wykorzystana w innym niż dotąd celu. Postęp techniczny jest w swojej istocie neutralny moralnie. Służyć może zarówno dobru, jak i złu. W czasach moralnego zamętu obejmującego cały świat jest wykorzystywany jako samosterujące narzędzie bezprawia. Otwiera to drogę totalitarnej przemocy.

Nasuwa się pytanie, czy postęp techniczny został w sposób trwały oderwany od regulacji moralnej. Jeśli tak, to: będąc własnością najsilniejszych ludzi, przyczynił się do jakościowej zmiany jednostek do tej grupy należących, polegającej na zmianie ich miejsca w przyrodzie i we wszechświecie. Wyodrębniłaby się wówczas zbiorowość nadludzi. W takiej sytuacji w interesie nadludzi jest reduk­cja liczby podludzi współużytkujących ziemię.

Jeśli rozziew między osiągnięciami technicznymi, a regulacją moralną nie spowodował zmiany strukturalnej, istnieje możliwość skutecznego przeciwdziałania. Ludzie gotowi do obrony naturalnego porządku mają szansę prze­zwyciężenia zamętu.

Można widzieć problemy współczesności inaczej: jak zakaźną chorobę wymagającą dokładnego rozpoznania i terapii. Jest to epidemia, która zagrażacałemu światu. Jej symptomy ostrzegają przed globalnym totalitaryzmem. Nie wszystkie narody są już tą chorobą objęte, ani w rów­nym stopniu zagrożone. Skłania to, aby spojrzeć na współ­czesny świat przez pryzmat modeli epidemiologicznych. Można wówczas szukać ognisk zapalnych, sposobów ich wygaszenia i sposobów ograniczania powikłań. Trzeba także wskazać na reduty moralnej odporności i na możli­wość umacniania się oporu.

Nie każdy człowiek, który zapadł na groźną chorobę, ma taką samą szansę, by ją przeżyć. Choroba przebiega w różnych warunkach. Nierówna jest też odporność ludz­kich organizmów. Zapewne nie każdy naród przetrwa współczesne zagrożenia. Narody różnią się pod względem zdolności do trwania i determinacji w obronie narodo­wej tożsamości. Prawdopodobnie najbardziej zagrożone w swoim trwaniu są narody silne, które swą siłę zbudowa­ły na przemocy.

Totalitaryzm wsparty techniką niewątpliwie się umac­nia i rozszerza na cały świat. Jego przejawy i siła różnią się w zależności od gleby, na jaką trafia. Czy należy współ­czesny zamęt rozważać w kategoriach: 1) mutacji ludzkie­go gatunku, 2) w kategoriach groźnej dla świata epidemii, czy też 3) kategoriach zderzenia między społecznościami, w których umocnił się odmienny kod genetyczno-kulturowy, a tym samym różni się ich tożsamość narodowa.

Jeżeli nastąpiła mutacja ludzkiego gatunku, przeżywamy koniec naszego czasu. (...) Niepewność diagnozy skłania jednak do działań."

Prof. Pawełczyńska stawia również pytania co do kondycji i perspektyw Polaków. Warto przeczytać, jak bronić się przed współczesnymi formami totalitaryzmu.

Anna Pawełczyńska, O istocie narodowej tożsamości. Polacy wobec zagrożeń.Józef Krzyżanowski - Posłowie. Stron 295. Wyd. Polihymnia, Lublin 2010, www.polihymnia.pl

Pytania indywidualne proszę kierować do mnie na PW.