Zaremba: niecodziennie ginie prezydent czyli o procedurach

Jak by to wyglądało w normalnym państwie? W zdrowo działającej demokracji? Z pewnością zgadzałby się początek, wyłączono by tę kwestię z wyborczej kampanii, skoro ta przyszła tak nagle. Ale później byłoby już całkiem inaczej.

Jak? Nie do końca jesteśmy w stanie opisać szczegóły, bo we współczesnych demokracjach nie spadają samoloty z prezydentami i z całą masą towarzyszących im osób. Z elitą polityczną, urzędniczą i duchową znajdującą śmierć w obcym kraju. Ale odwołując się do dawnego i tylko częściowo adekwatnego przykładu zabójstwa Johna Fitzgeralda Kennedy ego, gdy prezydent zginął w 1963 roku niejasnych okolicznościach, powołano specjalną komisję aby te okoliczności prześwietlić. To nawet nie była zwykła komisja śledcza Kongresu. W jej skład nowy prezydent Lyndon Johnson powołał najbardziej szanowane osobistości z obu partii: Republikańskiej i Demokratycznej. Komisji przewodniczył prezes Sądu Najwyższego Earl Warren, czyli symboliczny lider władzy sądowniczej.

Można uznać tę komisję za symbol nieskuteczności, bo jej ustalenia nie przekonały wielu Amerykanów. Bo okazała się bezradna wobec tajemnic różnych służb. Myślę, że w 20, 30 lat później kolejna taka amerykańska komisja byłaby dużo lepiej wyposażona w narzędzia przedzierania się przez rzeczywistość. Wtedy bowiem mechanizmy kontrolne, choćby nad służbami, zaczęły tam działać dużo dużo lepiej. Chodzi mi jednak o formalną wagę tej sprawy. Wezwanie: zaufajmy rutynowym metodom, zwykłym prokuratorom i policjantom, nawet wtedy, w latach 60. byłoby w Ameryce wyśmiane. Bo przecież stało się coś niezwykłego.

Polska nie jest normalną demokracją. Nawet próba zbudowania w wyobraźni listy członków takiej komisji, ludzi jakoś tam politycznych, a jednak ogólnie szanowanych, nastręczałaby zasadnicze trudności. Ale co gorsza, w Polsce krzyk: są normalne procedury, nie róbmy niczego więcej, jest kupowana przez wielu Polaków jako oznaka normalności. To absurd!

Naturalnie, że przekopując się przez gąszcz tajemnic smoleńskiej katastrofy, taka wymyślona komisja mogłaby natrafić na rewelacje kłopotliwe dla każdej ze stron. Możliwe, że polski MSZ źle te wizytę przygotował. Że wysłano kiepski samolot na jeszcze fatalniejsze lotnisko, a scenariusza zapasowego nie było. Ale możliwe tez, że zawinił pośpiech i zła organizacja ze strony samej kancelarii prezydenta. Co więcej, obie te ewentualności mogły występować, o zgrozo, równolegle. Łącznie ze złym przygotowaniem pilotów, ale i z błędem rosyjskiej wieży, który administracja Putina chce teraz ukryć. Rzeczywistość bywa piekielnie pokomplikowana.

W każdym z tych przypadków taką tajemnicę mogłoby ujawnić tylko specjalne ciało o ogromnej władzy i umiejętnościach. Nie zastrachani, choć już niezależni prokuratorzy i nie zdezorientowany pan Edmund Klich. O tym warto pamiętać przyglądając się w przyszłości wynikom.

Obie strony sporu mogą mieć coś do stracenia,, a jednak pełnej symetrii między nimi nie widzę. Jarosław Kaczyński zaczął dopiero przebąkiwać coś o badaniu sprawy, a odpowiedziała mu kanonada. Pytanie o przygotowanie wizyty, o szczegóły techniczne jest jednak czymś innym niż wrzaskliwe sugestie, że zginął człowiek pijany o ósmej rano, więc warto mu po śmierci jeszcze to wykazywać. Jeśli znany pisarz czy piosenkarka tego nie rozumieją, to znaczy że mają kłopot z najtrudniejszym egzaminem: z człowieczeństwa. W Gazecie Wyborczej Dominika Wielowieyska oburza się na Palikota. A jednak to listy jego obrońców, z jego tezami, są drukowane, choćby tego samego dnia, na drugiej strony. Nie jako temat artykułu. In extenso. Najwyraźniej Wyborcza się z nimi utożsamia. Choć ustami Wielowieyskiej wzywa: poczekajmy na ustalenia.

Powiedzmy sobie szczerze: mocnych wiarygodnych ustaleń raczej nie będzie. Nawet Komisja Warrena zawiodła. W Polsce nikomu nie przychodzi do głowy próbować wyciągnąć z tego wnioski.