W Książnicy Cieszyńskiej odkryto nieznaną dotąd edycję modlitewnika Samuela Zasadiusa z 1776 roku. Odkrycie to uzupełnia wiedzę o dawnych polskich drukach ewangelickich i przywraca pamięć o wybitnym pisarzu Śląska Cieszyńskiego.
Niepozorny wolumin, zniszczony, niekompletny, pozbawiony oprawy — a jednak skrywał skarb, który umknął oczom historyków. W zbiorach Książnicy Cieszyńskiej odnaleziono nieznaną edycję modlitewnika Samuela Zasadiusa z 1776 roku. To odkrycie nie tylko uzupełnia bibliografię polskich druków ewangelickich, lecz także przywraca pamięć o wybitnym pisarzu i teologu Śląska Cieszyńskiego
— oznajmiła Małgorzata Szelong z książnicy.
Jak poinformowała, przy okazji prac nad drugą edycją zestawionej przez Władysława Chojnackiego „Bibliografii polskich druków ewangelickich Ziem Zachodnich i Północnych 1530–1939”, zbiory Książnicy zostały poddane szczegółowej kwerendzie.
W efekcie w nowym wydaniu „Bibliografii” znalazło się około 200 druków, wśród nich wiele unikatów. Jeden z nich to druk nierejestrowany dotąd przez bibliografów. (…) Chodzi o pochodzącą z 1776 roku edycję jednego z najstarszych utworów polskiej literatury luterańskiej powstałej na Śląsku Cieszyńskim. To zbiór modlitw „Mleczna potrawa duchowna ssącym janiątkom Pana Jezusa Krystusa podana od Ks. Samuela Ludowika Zasadiusa, Sługi słowa Bożego przed Cieszynem
— powiedziała Małgorzata Szelong.
Pastor Samuel Ludwik Zasadius żył w latach 1695–1756. Był jednym z pionierów polskiej literatury luterańskiej na Śląsku. Urodzony na Dolnym Śląsku jako syn pastora Samuela Sebalda Zasadiusa, edukację pobierał w gimnazjum w Oleśnicy, a następnie studiował teologię w Wittenberdze i Jenie. W 1721 roku objął stanowisko piątego kaznodziei w cieszyńskim zborze ewangelickim. W 1730 roku został oskarżony o wyznawanie pietyzmu i usunięty z posady w Cieszynie. Dzięki wsparciu hrabiów Hencklów von Donnersmarck znalazł schronienie w Niemczech. W 1742 roku powrócił na Śląsk, by zostać pastorem w Tarnowskich Górach. Tam też zmarł.
Zdecydowaną większość swych dzieł opublikował Zasadius w okresie pobytu w Cieszynie w latach 1721–1730. Jego twórczość wysoko ocenił historyk literatury polskiej na Śląsku Wincenty Ogrodziński:
Jako pisarz zasługuje Zasadius na baczniejszą uwagę nie tylko dla obfitości swojej produkcji, lecz przede wszystkim ze względu na swój styl polski. (…) Posługuje się czystą, wolną od wszelkich naleciałości obcych polszczyzną. Podziw (…) musi budzić jego język w przedmowach i kazaniach (…) wolny od makaronizmów i przesadnych konceptów, czyli tego, co niejako samo się pchało pod pióro. Takiej czystości językowej nie spotykamy nigdzie w owym czasie.
„Mleczna potrawa duchowna”
„Mleczna potrawa duchowna” stanowi zbiór modlitw przeznaczonych dla różnych stanów i na różne okazje. Znanych jest sześć wydań tego dzieła - z lat 1724, 1726, 1727, 1753, około 1759 i 1776. Wszystkie drukowane były w oficynie Goffreda Trampa w Brzegu. W zbiorach Książnicy Cieszyńskiej „Mleczna potrawa duchowna” reprezentowana jest przez dwa wydania: z 1726 i 1776 roku.
Pierwsze z nich pochodzi z biblioteki Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, drugie — które okazało się bibliograficznym odkryciem — jest nabytkiem, który trafił do Książnicy ze zbiorów historyka, archiwisty i regionalisty dr. Stanisława Zahradnika
— powiedziała Szelong.
Edycja „Mlecznej potrawy” z 1776 roku została wydrukowana w niewielkim formacie. Zachowany egzemplarz stanowi trzecią część klocka introligatorskiego, w którym oprawiony został wraz z dwoma wcześniejszymi drukami brzeskimi, wytłoczonymi u Goffreda Trampa.
Małgorzata Szelong poinformowała, że wolumin z trzema drukami trafił do Książnicy w 2016 roku w bardzo złym stanie. Pozbawiony był oprawy i brakowało w nim części kart, w tym końca „Mlecznej potrawy”. Strony były mocno zabrudzone i w wielu miejscach uszkodzone. Został poddany kompleksowej konserwacji, którą w pracowni Książnicy Cieszyńskiej wykonała Łucja Brzeżycka.
Książnica Cieszyńska jest biblioteką o statusie naukowym. Poza wydawnictwami nowymi, posiada w zbiorach bardzo bogate kolekcje zabytkowe. Pochodzą one przede wszystkim z okresu od XVIII do XX wieku, choć najstarsze egzemplarze sięgają średniowiecza.
xyz/PAP
Publikacja dostępna na stronie: https://wpolityce.pl/kultura/744112-odnaleziono-nieznany-modlitewnik-z-xviii-wieku
Dziękujemy za przeczytanie artykułu!
Najważniejsze teksty publicystyczne i analityczne w jednym miejscu! Dołącz do Premium+. Pamiętaj, możesz oglądać naszą telewizję na wPolsce24. Buduj z nami niezależne media na wesprzyj.wpolsce24.