Wojna na Ukrainie nie jest wojną o ziemię czy o bogactwa, ale o prawdę i wolność – podkreśliła amerykańsko-polska dziennikarka i publicystka Anne Applebaum, która w poniedziałek otrzymała tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. O żonie Radosława Sikorskiego jest głośno w ostatnich miesiącach, głównie za sprawą jej ataków na Donalda Trumpa. „Mówi jak Hitler, Stalin i Mussolini. Były prezydent wprowadził dehumanizujący język do amerykańskiej polityki prezydenckiej” — napisała na łamach „The Atlantic”.

Applebaum w swoim wystąpieniu wskazała, że ok. 100 kilometrów od Lublina trwa wojna, a to jest odległość jaką pocisk Iskander pokonuje w 40 sekund.

To nie jest wojna o ziemię - Rosja ma 11 stref czasowych. To nie jest wojna o surowce – Rosja ma całą tablicę Mendelejewa płytko pod ziemią. To wojna o prawdę i wolność, o prawo do pamięci i prawo do przyszłości, o prawo do tożsamości

— powiedziała Applebaum.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: Applebaum atakuje Muska. „Faworyzuje skrajną prawicę”. Żona Sikorskiego mówi też o „uregulowaniu mediów społecznościowych”

Jak dodała, to pełen pychy i kompleksów agresor usiłuje anulować całą kulturę, ponieważ uznał, że stanowi ona zagrożenie dla jego osobistej władzy, dla majątków jego kleptokratów i złudnej hegemonii w regionie.

Usiłuje odgrodzić od Europy kraj, w którym europejskie jest wszystko: geografia, historia, poezja. Ta wojna nie zna pojęcia przypadek. Wszystko w imię urojonej wyższości własnej kultury i halucynacji o ruskim mirze

— podkreśliła.

Dziękując za przyznane wyróżnienie podkreśliła znaczenie uniwersytetu, którego rolą jest poszukiwanie prawdy, namysł nad przeszłością i projektowanie przyszłości.

W czasach gdy prawda jest coraz częściej negowana lub negocjowana, rola uniwersytetu nabiera fundamentalnego znaczenia. W świecie, gdzie dezinformacja rozprzestrzenia się niczym pożar, a granica między faktem i fikcją zostaje celowo zatarta, uniwersytety stają się oazami rozumu i szacunku dla rozumu. Są przystanią wolnych ludzi, którzy śmiało mierzą się z ideami, są redutą demokratycznego społeczeństwa

— zauważyła Applebaum.

Zaznaczyła, że choć może nie mówi po polsku najlepiej, to robi to z przyjemnością zachwycona, że wszystkie mądre i piękne słowa są w polszczyźnie rodzaju żeńskiego: prawda, wolność, solidarność, odwaga, miłość. Podkreśliła, że Polska jest głęboko spleciona z jej życiem osobistym i zawodowym, przez lata dokumentowała i opisywała jej burzliwą i bolesną przeszłość, traumy i zwycięstwa.

To jest również mój kraj. To tutaj spotkanie historii i ludzkiej odwagi zmieniło bieg dziejów

— zaznaczyła Applebaum, która jest żoną szefa MSZ Radosława Sikorskiego.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: Żona Radosława Sikorskiego porównała Donalda Trumpa do… Hitlera, Stalina i Mussoliniego. Wyśmiał ją… Elon Musk

Jej zdaniem, historia jest poszukiwaniem prawdy o tym, kim jesteśmy i kim możemy się stać, ile wolności potrafimy wydrzeć silniejszym, ile wolności umiemy dać słabszym.

W historii mojej przybranej ojczyzny z jej niezwykłym hartem wobec opresji i niezłomną walką o suwerenność była i jest lekcja dla Europy i świata. Lekcja, która powiada, że największym wrogiem wolności jest kłamstwo, bowiem zaraz za kłamstwem nadciąga manipulacja, korupcja i bezprawie, a za nimi paranoja, przemoc i getta

– powiedziała.

Applebaum podkreśliła też rolę Lublina jako miasta, które w kilka dni stało się hubem pomocy dla uchodźców wojennych. Pogratulowała zdobycia tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2029. Wyraziła nadzieję, że do tego czasu „granica między Polską i Ukrainą będzie wewnętrzną granicą Unii”, „aby uczestnicy z obu krajów i całej Europy pod bezpiecznym niebem mogli świętować wspólne zwycięstwo idei nad ideologią, siły kultury nad kultem siły, dumy nad pychą”.

Senat UMCS przyznał tytuł doktora honoris causa Anne Applebaum w uznaniu - jak głosi uchwała - za jej wybitne osiągnięcia naukowe i publicystyczne, „mistrzowską naukę rozumienia historii, szczególnie Europy Wschodniej i Polski, wrażliwość badawczą na problemy wartości demokracji i jakości mediów”.

W laudacji prof. Iwona Hofman z UMCS podkreśliła, że Applebaum jest zaangażowana w obronę wartości demokracji, a jej książki i komentarze rezonują w światowym dyskursie publicznym. Wskazała m.in. na dwie publikacje „Zmierzch demokracji” i „Koncern autokracja”, które - w ocenie prof. Hofman - powinny być odczytane już „nie jako ostrzeżenie, ale głośny i stanowczy apel o zrozumienie przyczyn i skutków multikryzysów wywołanych przez arogancką władzę i nieświadomy tłum, dający się uwodzić i manipulować w imię jałowych resentymentów”.

Anne Applebaum zwraca uwagę na demagogię, resentymenty, „strumienie kłamstw”, które dzisiaj nazywamy walką narracji, upolitycznienie historii, „pranie brudnych treści”, ubezwłasnomyślenie użytkowników mediów - zwłaszcza społecznościowych - praktyki, w których słowa tracą znaczenie, fuzję autokracji i kleptokracji, słabnięcie demokracji poddawanej próbom siłowym, możliwym do przeprowadzenia w społeczeństwach zastraszonych i obojętniejących

— powiedziała.

„Krytycyzm i wyrażanie niezgody”

W ocenie prof. Hofman, Applebaum „prowadzi nas od lekcji historii do lekcji obywatelskości i demokracji”, „uczy krytycyzmu i wyrażania niezgody na to, aby +nienormalność stała się nową normalnością+”.

Dzięki znajomości mechanizmów totalitaryzmów XX wieku dostarcza nam argumentów racjonalnych. Dzięki obserwacji rozwoju autokracji w XXI wieku - obserwacji wspólnej, jeśli tylko jesteśmy na to gotowi - porusza wyobraźnię

— podkreśliła.

Przypomniała, że Applebaum jest specjalistką w zakresie problematyki Europy Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem historii Związku Radzieckiego. Jest autorką trzech wybitnych opracowań monograficznych „Gułag” (2002, wydanie w Polsce 2005), „Za żelazną kurtyną. Ujarzmienie Europy Wschodniej 1944–1956” (2013), „Czerwony głód” (2018). W 2004 roku za książkę „Gułag” Applebaum otrzymała Nagrodę Pulitzera.

Publicystka „The Atlantic” publikowanych ostatnio artykułach wzywa do obrony wartości demokratycznych; wskazuje też na możliwe zagrożenia związane ze zbliżającą się kolejną kadencją Donalda Trumpa jako prezydenta USA.

W 2020 r ukazała się jej książka „Zmierzch demokracji. Zwodniczy powab autorytaryzmu”, w której wyjaśnia dlaczego elity w demokracjach na całym świecie zwracają się w stronę nacjonalizmu i autorytaryzmu.

W 2024 otrzymała Nagrodę Pokojową Księgarzy Niemieckich, w tym samym roku została wydana jest ostatnia książka „Koncern Autokracja”. Applebaum wskazuje z niej, że dziś autokracja to nie jeden dyktator, ale wyrafinowane sieci złożone z podatnych na korupcję struktur finansowych, technologii nadzoru i profesjonalnych propagandystów, którzy, jak podkreśla wydawca książki „dzielą się zasobami i tematami, wbijając ludziom do głów te same wiadomości o słabości demokracji, złej Ameryce i Unii Europejskiej”.

Autorka zauważa, że członków „koncernu autokracja” nie jednoczy bowiem ideologia, taka jak komunizm, ale pragnienie władzy, bogactwa i bezkarności. Wzywa demokratyczne rządy oraz nas samych do fundamentalnej przemiany polityki i wartości w celu zwalczania nowego rodzaju zagrożenia.

Mężem Anne Applebaum jest Radosław Sikorski. Dziennikarka mieszka w Chobielinie.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: Holland dostała doktorat honoris causa. Na UMCS opowiadała o „faszyzmie”. „Demokratyczni politycy przejmują faszystowski język”

mly/PAP