Informacje dotyczące polskiej spuścizny kulturowej poza granicami Polski m.in. cmentarzy cywilnych i wojennych oraz poloników, można znaleźć na zainaugurowanym w poniedziałek portalu Instytutu Polonika pn. „Dziedzictwo za granicą. Baza poloników”.

W poniedziałek w Centrum Prasowym PAP odbyła się konferencja prasowa dotyczącą inauguracji portalu Narodowego Instytutu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika” pn. „Dziedzictwo za granicą. Baza poloników”. Portal ma być narzędziem służącym do szybkiego i skutecznego uzyskania informacji dotyczących polskiej spuścizny kulturowej poza granicami Polski.

Od czasu, gdy rozpoczęliśmy naszą misją odpowiedzialności za polskie państwo, udało się uszczelnić polski budżet na kilkaset miliardów złotych. Dzięki temu polskie państwo może funkcjonować w sposób racjonalny i sensowny, realizując misję pożytku publicznego. Dzięki temu o ponad 100 proc. w ciągu ostatnich 7 lat wzrósł budżet MKiDN, dzięki temu o ponad 100 proc. mogliśmy zwiększyć funkcjonowanie Ministerstwa w bardzo wielu obszarach m.in. powołaliśmy w tym okresie kilkadziesiąt nowych instytucji kultury, które zajęły się rozwojem w wielu nowych obszarach kultury i dziedzictwa narodowego. Jedną z takich instytucji jest Narodowy Instytut Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”, który został powołany pod koniec 2017 r., na bazie dotychczasowych działań w MKiDN

— powiedział wicepremier Gliński.

Jak mówił, „to jest opieka nad polskim dziedzictwem za granicą, zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie”.

Dzisiaj kolejny etap rozwoju czy instytucjonalizacji tej, w dobrym sensie tego słowa, misji poprzez powołanie portalu, który jest też elementem wieloletnich prac. Nic z niczego się nie dzieje, to jest know-how, które jest realizowane od lat, ponieważ mamy na to możliwości, rozwijamy je coraz bardziej dynamicznie. Ten portal jest od dawna oczekiwany. Umożliwia dostęp do informacji oraz wiedzy dot. polskiego dziedzictwa za granicą, najłatwiej jak to można zrobić, czyli przez internet, w trzech obszarach - nagrobki i cmentarze, polonika, czyli najróżniejsze miejsca związane z polskim dziedzictwem, artefakty, instytucje, to wszystko, co jest na całym świecie w ponad 50 krajach. I wreszcie cmentarze i groby wojenne

— wyjaśnił minister kultury.

Wskazał, że portal będzie służył wszystkim, którzy jeżdżą po świecie i stykają się z polskim dziedzictwem. „Mając ułatwiony dostęp do informacji i wiedzy mogą także sygnalizować potrzebę zmian portalu, który będzie się cały czas rozwijał” - powiedział wicepremier Gliński.

Dyrektor Instytutu Polonika Dorota Janiszewska-Jakubiak powiedziała, że „Instytut Polonika rozpoczynając swoją działalność pod koniec roku 2017, jako jedno ze swoich najważniejszych zadań wskazał konieczność scalania i prezentowania dokumentacji, która powstała zarówno podczas prac w MKiDN, jak i podczas bieżących projektów Instytutu Polonika, ale też zależało im na tym, żeby stworzyć narzędzie, z którego mogliby korzystać także inni”.

We współpracy z Instytutem Polonika mogli zamieszczać na specjalnym portalu informacje dot. inwentaryzacji, digitalizacji zbiorów nt. grobów i cmentarzy polskich poza granicami kraju

— wskazała.

Zaznaczyła, że portal „Dziedzictwo za granicą. Baza poloników” nie jest dziełem skończonym.

To jest tak naprawdę początek naszego portalu, ta inauguracja jest inauguracją pierwszych trzech części, ale mamy nadzieję, że szybko te kolejne części, będą uzupełniane o nowe bazy danych i nowe zakresy. Rozpoczęliśmy od czegoś, co było stosunkowo najprostsze, czyli tak naprawdę od stworzenia bazy danych do rejestrowania cmentarzy i grobów polskich poza granicami kraju, ale potem też dołączyliśmy do tego, wspólnie z MKiDN, część dot. grobów i cmentarzy wojennych

— mówiła Janiszewska-Jakubiak.

Zależy nam także na tym, żeby do portalu były wprowadzone dane, przygotowywane wiele lat temu, dlatego, że one są świadectwem polskiej obecności w wielu miejscach, a jak to bywa z cmentarzami niestety te świadectwa potrafią znikać. Inwentaryzacje prowadzone w latach 90. czy na początku lat dwutysięcznych są już tylko częściowo aktualne i pokazują tylko częściowo stan wiedzy, więc będziemy się starali wprowadzać do portalu również dane wcześniejsze

— dodała.

Katalog pomników

Przekazała, że „groby i cmentarze to dopiero początek, w przyszłości portal będzie też miejscem na katalog poloników”.

Zaczątek tego katalogu już można zobaczyć. Będzie to też miejsce, w którym będziemy publikować materiały w ramach projektów Instytutu Polonika i mam nadzieję także innych instytucji. Materiały, które nie zawsze kończą się formą publikacji książkowej, ale często pozostają jako baza danych albo materiały, które nie są wydawane drukiem, ale warto by je udostępniać. To są również dokumentacje prac konserwatorskich, a tych prac Instytut prowadzi bardzo wiele, podobnie, jak prac prowadzonych pod nadzorem MKiDN, realizowanych w ramach dwóch programów ministra „Ochrona dziedzictwa kulturowego za Granicą” i „Miejsca Pamięci Narodowej”

— powiedziała dyr. Janiszewska-Jakubiak.

Dr Bartłomiej Gutowski, współpracownik Instytutu Polonika, redaktor naukowy portalu przypomniał, że portal składa się z trzech podstawowych katalogów - cmentarzy i nagrobków, poloników oraz cmentarzy wojennych.

W tej chwili znajdują się na nim 44 tys. 293 karty w tym m.in. ok. 300 kart informacyjnych o polonikach, dokumentacja 168 cmentarzy cywilnych, 10 752 karty nagrobków, 26 617 kart osobowych i informacje o cmentarzach wojennych

— podał dr Gutowski.

W naszej bazie opieramy się na ścisłych kryteriach, które pozwalają nam decydować o tym, jakie obiekty się w tym katalogu znajdą. To są przede wszystkim trzy kryteria - kryterium etniczne, czyli osoby, które identyfikujemy, jako Polki, Polaków; kryterium językowe, czyli obiekty, na których pojawia się język polski lub też obiekty, które są w jakiś sposób powiązane z Polską, a znajdują się poza granicami kraju, np. dzieła zagranicznych twórców, które przedstawiają widoki polskich miast

— wyjaśnił.

Baza co do zasady nie rejestruje wydawnictw zwartych, w zakresie, w jakim są one katalogowane przez Bibliotekę Narodową w ramach „Bibliografii Poloników Zagranicznych” oraz dokumentów znajdujących się w zbiorach archiwalnych m.in. Archiwum Głównym Akt Dawnych, gdzie przechowywane są kopie dokumentów z archiwów pochodzących z 23 państw.

Redaktor naukowy portalu wskazał także do kogo jest adresowany.

Kierujemy go do z jednej strony naukowców, badaczy, osób, którym ta wiedza może być potrzebna z punktu widzenia profesjonalnego, rozwijania nauki, z drugiej strony jest to narzędzie o charakterze popularyzatorskim, może się przydać także nauczycielom, chociażby organizującym wycieczki zagraniczne, po to, żeby móc znajdywać obiekty, które są na trasie przejazdu. Jest to także narzędzie dla osób, które podróżują i chcą czasami takie nieoczywiste miejsca znaleźć

— zwrócił uwagę dr Gutowski.

Dr Jerzy Platajs, z-ca dyrektora Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Miejsc Pamięci w MKiDN mówił o katalogu grobów i cmentarzy wojennych.

Aby zobrazować, jak wielkim obszarem tematycznym jest kategoria grobów wojennych, powiem tylko, że polskie groby i cmentarze wojenne znajdują się w 58 krajach świata, nie licząc Polski. Samych rekordów dot. pochówków mamy obecnie 6 tys., na rekord składa się nie tylko grupa, ale kwatera wojenne lub cmentarz, mamy również sklasyfikowane informacje dot. przeszło 98 tys. osób pochowanych na tychże cmentarzach

— przekazał dr Platajs.

Dokumentowane pochówki

Wskazał, że dokumentowane są pochówki polskich żołnierzy, jeńców wojennych, cywilnych ofiar wojen, ale także uchodźców wojennych, którym nie dane było wrócić do Ojczyzny.

Dominują tutaj liczebnie groby związane z polskim czynem zbrojnym i martyrologią Polaków w XX wieku. Oprócz tego mamy też w ewidencji obiekty dot. mogił powstańców zarówno styczniowych, jak i listopadowych

— powiedział.

Na portalu www.baza.polonika.pl znajdują się obecnie ponad 44 tys. wpisów dotyczących polskich zabytków za granicą, i jest on nieustannie rozwijany.

Portal tworzony jest przez Instytut Polonika, którego zadaniem jest troska o pozostające poza granicami kraju materialne świadectwo naszych dziejów oraz przywracanie i zachowywanie pamięci o ważnych dla współczesnych Polaków osobach, oraz istotnych faktach historycznych.

Na portalu będą stopniowo udostępniane w jednym miejscu bazy danych będące źródłem wiedzy o polskim dziedzictwie kulturowym poza granicami kraju. Na serwis składają się zarówno karty dokumentacyjne powstające od lat 90. XX wieku, jak i artykuły publikowane m.in. w ramach serwisu prowadzonego przez Instytut Polonika pt. „Polonik Tygodnia”. W przyszłości portal stanie się również repozytorium projektów konserwatorskich, badawczych i popularyzatorskich realizowanych przez Instytut Polonika. Integralną częścią portalu jest baza grobów i cmentarzy polskich poza granicami kraju, zawierająca informacje o osobach pochowanych na cmentarzach oraz materiały z katalogu cmentarzy wojennych za granicą. Tworzenie katalogu rozpoczęto w latach 90. XX wieku w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, a obecnie jest on aktualizowany i rozwijany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

mly/PAP