Witold Bagieński za książkę „Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945-1961” oraz Andrzej Chwalba za książkę „Wielka wojna Polaków. 1914-1918” znaleźli się wśród laureatów konkursu „Książka Historyczna Roku” na najlepsze publikacje poświęcone dziejom Polski w XX w.

Wyniki konkursu ogłoszono podczas gali wręczenia nagród we wtorek w siedzibie TVP w Warszawie.

Książka Witolda Bagieńskiego jest nowatorska, wprowadza do wiedzy historycznej ogromną liczbę informacji

—powiedział dziennikarzom przewodniczący jury, historyk i politolog prof. Antoni Dudek. W publikacji autor - historyk na co dzień pracujący w Archiwum IPN - przedstawił pierwsze 15 lat dziejów wywiadu cywilnego Polski Ludowej: ewolucję jego struktury organizacyjnej, cele i obszary działania, metody pracy, a także funkcjonariuszy i ich agentów.

To praca o rzeczywiście bardzo tajemniczej strukturze, jakim był komunistyczny wywiad, podległy najpierw Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, później MSW (…). Bagieński potwierdził, że wywiad między innymi zajmował się głównie szpiegowaniem emigracji politycznej w Londynie i w Paryżu, mniej zaś zajmował się przeciwnikami militarnymi, bo w tej dziedzinie miał ograniczone możliwości

—dodał prof. Dudek.

W obszernym dwutomowym dziele Bagieńskiego czytamy, że wywiad cywilny stanowił integralną część organów bezpieczeństwa Polski Ludowej i miał ściśle wytyczone pole działania.

Głównym zadaniem jednostek UB i SB działających w kraju było kontrolowanie społeczeństwa i zwalczanie wroga wewnętrznego, czyli przeciwników władz komunistycznych. Rola wywiadu polegała na walce z wrogami zewnętrznymi i obserwowaniu sytuacji w środowiskach, które mogły podejmować próby wspierania krajowych przeciwników systemu

—napisał Bagieński.

W kategorii najlepszej popularnonaukowej publikacji poświęconej dziejom Polski w XX w. zwyciężył prof. Andrzej Chwalba za książkę „Wielka wojna Polaków. 1914-1918”.

To książka o zaskakujących losach Polaków w latach 1914-1918; to książka, która opowiada o tym, jak naród pozbawiony większych nadziei na początku roku 1914 w czasie wojny odzyskiwał i pamięć o swojej wielkiej przeszłości i odzyskiwał nadzieję, aczkolwiek Polska w czasie wojny została sponiewierana. W naszej pamięci tej Polski sponiewieranej nie ma, jest tylko ta Polska radosna, szczęśliwa tak jak autor niniejszych słów

—powiedział prof. Chwalba, dziękując za nagrodę.

„Wielką wojnę Polaków. 1914-1918” opublikowało Wydawnictwo Naukowe PWN, które podkreśla, że prof. Andrzej Chwalba - historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego - „prezentuje losy milionów mieszkańców dawnej Rzeczypospolitej od dnia wybuchu I wojny światowej do 11 listopada 1918 roku, daty symbolicznej, gdy na froncie zachodnim doszło do zawieszenia broni i zakończenia wojny, a w Polsce do przekazania władzy wojskowej przez Radę Regencyjną Józefowi Piłsudskiemu”.

Opowiada o losach trzech zaborów i trzech obszarów okupowanych, praktykach okupantów, które później zostały powtórzone w większej skali i w brutalniejszej formie podczas II wojny światowej, o aktywności najwybitniejszych polskich polityków i wojskowych, wysiłku politycznym i militarnym, który doprowadził do +polskiego listopada+ 1918 roku i odzyskania niepodległości, a także o umęczonych przez wojnę bezimiennych świadkach i uczestnikach historii

—dodaje.

Książka prof. Chwalby koncentruje się jednak nie tylko na dziejach militarnych i politycznych, ale opisuje również życie codzienne: problemy z aprowizacją, higieną, demoralizacją, zawsze towarzyszącą okresom wojennym.

Podczas gali ogłoszono także wyniki plebiscytu na najlepsze książki historyczne, w którym udział wzięło kilka tysięcy internautów.

W kategorii książki naukowej zwyciężyła praca autorstwa Mariusza Bechty i Wojciecha Muszyńskiego „Przeciwko Pax Sovietica. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe i struktury polityczne ruchu narodowego wobec reżimu komunistycznego 1944-1956”. W kategorii książki popularnonaukowej czytelnicy wybrali książkę autorstwa Wojciecha Koenigsberga „AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej” opublikowanej przez „Znak Horyzont” w Społecznym Instytucie Wydawniczym „Znak”.

Po raz drugi przyznane zostały również nagrody w dwóch nowych kategoriach. Za „Najlepsze wydawnictwo źródłowe poświęcone historii Polski i Polaków w XX wieku” jury uznało książkę Mariusza Korzeniowskiego, Krzysztofa Latawca i Dariusza Tarasiuka „Uchodźstwo Polskie w Rosji w latach I wojny światowej w świetle dokumentów”. W kategorii „Najlepsze wspomnienia dotyczące historii Polski i Polaków w XX wieku” jury uhonorowało książkę w opracowaniu Jerzego Łazora „Moje wspomnienia. Stanisław Wojciechowski t. 1-2”, którą wydało Muzeum Historii Polski.

Dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro podkreślił podczas gali, że wydawanie wspomnień, w tym twórców II Rzeczypospolitej, jest bardzo dobrym sposobem na dotarcie do czytelników.

By słowami i myślami Ojców Założycieli naszej niepodległości przypomnieć tę historię. Jestem przekonany, że to jest najlepszy sposób na to, żeby wejść w ten klimat pierwszych lat budowania II Rzeczypospolitej i dochodzenia do niej jeszcze przed 1918 rokiem

—powiedział Kostro.

Ponadto jury przyznało wyróżnienia książkom: „Akcja specjalna Wisła” Jana Pisulińskiego, „Bilety do Sklepu. Handel reglamentowany w PRL” Andrzeja Zawistowskiego, „Ribbentrop-Beck. Czy pakt Polska-Niemcy był możliwy” Piotra Gursztyna oraz „To nie jest miejsce do życia. Stalinowskie wysiedlenia z nad Bugu i Bieszczadów” Krzysztofa Potaczały.

Konkurs „Książka Historyczna Roku”, którego inicjatorem był Janusz Kurtyka (prezes IPN w latach 2005-10), ma za zadanie popularyzować dzieje Polski XX w. i zachęcać do czytania książek historycznych. W tym roku na konkurs zgłoszono 89 publikacji, które - zgodnie z jego regulaminem - wydano po raz pierwszy i w języku polskim między 1 stycznia 2017 r. a 31 maja 2018 r. Łączna wartość nagród wyniosła 80 tys. złotych.

Organizatorami konkursu są IPN, Narodowe Centrum Kultury, Polskie Radio i Telewizja Polska. Patronat nad wydarzeniem objął prezydent Andrzej Duda.

Patron konkursu, Oskar Halecki (1891-1973) był historykiem, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1939 r. przebywał na emigracji. Był dyrektorem i prezesem Polskiego Instytutu naukowego w Nowym Jorku. Wykładał na uniwersytetach amerykańskich. Zajmował się dziejami średniowiecznymi Polski oraz historią Europy Środkowo-Wschodniej. Do 1989 r. jego książki nie były wydawane w Polsce.

Sądzę, że do symboli odzyskanej niepodległości – obok legionowego orzełka i szabli komendanta Piłsudskiego - należy również polska książka - napisał prezydent Andrzej Duda w liście do uczestników wtorkowej gali konkursu „Książka Historyczna Roku”.

Prezydent przypomniał, że obecna, jedenasta edycja Konkursu „Książka Historyczna Roku” o Nagrodę im. Oskara Haleckiego zbiega się z obchodami wyjątkowej, setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.

Zaangażowanie wielu różnych środowisk w uhonorowanie tej ważnej rocznicy ujawniło pewien paradoks. Oto w momencie, gdy odeszli już ostatni naoczni świadkowie narodzin II Rzeczypospolitej, gdy okres ten w sposób symboliczny i definitywny przeszedł do historii, pojawiła się nowa, potężna fala zainteresowania nim. Zwiększyła ona – i tak już wysokie – zapotrzebowanie na publikacje przybliżające dzieje najnowsze naszej Ojczyzny

—napisał Andrzej Duda.

Sądzę, że do symboli odzyskanej niepodległości – obok legionowego orzełka i szabli komendanta Piłsudskiego, obok błękitnego munduru hallerczyków oraz podpisów Dmowskiego i Paderewskiego pod traktatem wersalskim – należy również polska książka, a w szczególności książka o tematyce historycznej. Książka, którą nierzadko wydawano w ukryciu, przekazywano sobie z rąk do rąk, czytano pod strzechami i na salonach. Książka witana przez rodaków na obczyźnie jako swoisty relikwiarz polskości, niosąca otuchę więźniom i zesłańcom, obecna w tornistrach uczniów i plecakach żołnierzy, będąca natchnieniem narodowych malarzy, poetów i powieściopisarzy. Książka uświadamiająca czytelnikowi, do jak wyjątkowej wspólnoty należy i jak wiele jej zawdzięcza, ukazująca przykłady tego, jak realnie przyczynić się do trwałości tej wspólnoty, jej pomyślności i chwały

—napisał prezydent.

kk/PAP