Fortepian Chopina w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej

17 marca 2018 r. w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej mieliśmy niezwykłą okazję wysłuchać koncertu prezentującego kopię fortepianu Buchholtza. Rekonstrukcji na zlecenie Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina dokonano, biorąc za wzór instrument odnaleziony niedawno w Muzeum Krajoznawczym w Krzemieńcu (dzisiejsza Ukraina). Wykonanie kopii fortepianu było możliwe dzięki sponsorowi przedsięwzięcia – PKN Orlen - Mecenasowi Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina.

Koncert nawiązywał do wydarzenia sprzed 188 lat. Dokładnie 17 marca 1830 r. miłośnicy muzyki fortepianowej mieli przyjemność wysłuchać pierwszego wielkiego publicznego występu młodego Chopina w Teatrze Narodowym przy pl. Krasińskich. Wówczas miało miejsce prawykonanie Koncertu fortepianowego f-moll oraz Fantazji A-dur na tematy polskie. Dyrygentem był Karol Kurpiński. Młody pianista zachwycił słuchaczy, grając na fortepianie wyprodukowanym w zakładzie Fryderyka Buchholtza.

Dyplomowany organomistrz Fryderyk Buchholtz otworzył ok. roku 1815 w Warszawie przy ul. Mazowieckiej zakład produkujący fortepiany. W jego sklepie fabrycznym częstym gościem był Fryderyk Chopin, który namiętnie wypróbowywał eksponowane tam instrumenty. Gdy w 1827 r. rodzina Chopinów przeprowadziła się na Krakowskie Przedmieście 5, w salonie nowego mieszkania swoje miejsce znalazł fortepian wyprodukowany w zakładzie Buchholtza. Przy nim Chopin tworzył swoje młodzieńcze kompozycje i w takim brzmieniu słyszał je po raz pierwszy. Instrument ten możemy podziwiać na szkicu salonu wykonanym przez Antoniego Kolberga w 1832 r.

W listopadzie 1830 r. Chopin wyjechał z Polski już na zawsze. Fortepian po śmierci rodziców kompozytora otrzymała jego siostra, Izabella Barcińska. Kiedy we wrześniu 1863 r.carscy żołnierze w odwecie za nieudany zamach na gen. Fiodora Berga splądrowali pałac Zamoyskich przy Nowym Świecie, w którym mieszkali Barcińscy, zniszczeniu uległo wiele rodzinnych pamiątek, w tym fortepian Fryderyka Chopina.

Do dziś zachowały się jedynie pojedyncze fortepiany wyprodukowane w zakładzie Buchholtza, niestety wszystkie w stanie uniemożliwiającym przywrócenie im pierwotnej świetności. Korzystając z dostępnych pierwowzorów, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, posiadający w swoich zbiorach kolekcję instrumentów pochodzących z czasów kompozytora, zamówił kopię. Stworzył ją w swojej pracowni w czeskim Divišovie Paul McNulty, jeden z najlepszych współczesnych budowniczych fortepianów historycznych na świecie. Nowy instrument jest kopią fortepianu skrzydłowego Fryderyka Buchholtza z 1825–1826 r., zachowanego w zbiorach Muzeum Krajoznawczego w Krzemieńcu na Ukrainie. Prace zostały sfinansowane przez PKN Orlen.

Niemal dwa wieki po prawykonaniu przez kompozytora Koncertu fortepianowego f-moll na instrumencie Buchholtza w Teatrze Narodowym przy pl. Krasińskich utwór ten zabrzmiał ponownie, tym razem na kopii instrumentu warszawskiego budowniczego. Patronem tego wyjątkowego wydarzenia był również PKN Orlen – Mecenas Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina.

W programie można było usłyszeć utwory Karola Kurpińskiego: Fugę i kodę B-dur (na temat „Jeszcze Polska nie zginęła”) oraz Bitwę pod Możajskiem („Wielką symfonię, bitwę wyobrażającą”), a także Koncert f-moll Chopina w wykonaniu Krzysztofa Książka, któremu towarzyszyła czeska orkiestra Collegium 1704 pod batutą jej założyciela, Václava Luksa. Dopełnieniem wieczoru był pokaz filmu dokumentalnego w reżyserii Piotra Stasika, który jest zapisem procesu powstawania kopii fortepianu Fryderyka Buchholtza.

Na podstawie materiałów NIFC opracowała Anna Raciniewska