Reżyser kontra prezes TVP, czyli "Historia Roja" w listach. Zalewski: "Dobra zmiana nie dotyczy na razie kultury". Kurski "Każde dzieło broni się samo"

Reżyser filmu „Historia Roja” opublikował list, w którym zarzucił prezesowi TVP brak promocji jego filmu i zapowiedział walkę o odszkodowanie. Jacek Kurski - również publicznie - odpiera zarzuty.

Poniżej - listy obu adwersarzy.

Szanowni Państwo!

Zwracam się do tych, którzy przez ostatnie siedem lat śledzili moją walkę o powstanie filmu „Historia Roja czyli w ziemi lepiej słychać” i byli tej walce przychylni, często do tego stopnia, że w najtrudniejszych chwilach produkcji wspomagali ją finansowo. Jeszcze raz dziękuję Wam za to.

Jednak należy Wam się wyjaśnienie, dotyczące losów powstałego już filmu, a także moich losów w Polsce „dobrej zmiany”, po sześciu latach walki o autorską niezależność. Film miał prapremierę z udziałem Prezydenta Rzeczypospolitej 29 lutego tego roku. Dochodziły mnie głosy, że w związku z obecnością na premierze Prezydenta TVP przewidywała transmisję bezpośrednią tego wydarzenia, czy chociaż relację w „Wiadomościach”, w wyniku czyjejś decyzji do tego jednak nie doszło.

Telewizję publiczną przejęła „dobra zmiana” w grudniu i miałem wrażenie, że z wroga mojego filmu numer 1 bądź numer 2 po PISF-ie, TVP stanie się jego sojusznikiem. Już w grudniu 2015 starałem się skontaktować z prezesem Jackiem Kurskim – bez rezultatu. Oczywiście trudno było liczyć na to, że nowy prezes TVP szybko wyrówna straty, jakie poniosła produkcja filmu za sprawą tej instytucji, ale liczyłem na to, że nowe władze Telewizji wspomogą promocję filmu poprzez zainteresowanie nim swojej szerokiej widowni. Odniosłem wrażenie, tak w miesiącach przed premierą filmu, jak w miesiącach po premierze, kiedy film był eksploatowany w kinach, że w telewizji podjęto decyzję, aby „Historii Roja” nie promować, co przy tak naprawdę niechętnej postawie dystrybutora filmu, „Kino Świat”, miało decydujące znaczenie w dotarciu filmu do szerokiej polskiej widowni.

Sprawę mojego konfliktu z dystrybutorem „Historii Roja” oraz niedopuszczenia filmu do Festiwalu Filmów Polskich w Gdyni przedstawię osobno w najbliższym czasie.

Szanowni Państwo, żebyśmy się dobrze zrozumieli – oczywiście jestem zwolennikiem „dobrej zmiany”. Bardzo dumny jestem z programu „500+”, jestem optymistą co do działań ministra Morawieckiego w gospodarce, bardzo szanuję aktywność ministra Antoniego Macierewicza, nie tylko w odbudowie polskiego wojska ale i polskiej tożsamości, jak wielu liczę dni do końca kadencji prezesa Trybunału Konstytucyjnego, trudno przecenić to, że demokracja odsunęła do władzy ludzi skorumpowanych, szkodliwych dla Polski. Wydaje mi się jednak, że „dobra zmiana” nie dotyczy na razie ani polskiej kultury, ani mediów.

Nie dotyczy też mnie. Bezskutecznie wielokrotnie próbowałem się skontaktować z prezesem Kurskim nie tylko w sprawie promocji „Historii Roja” i rekompensaty wobec działania poprzednich zarządów Telewizji, ale także w kwestii moich planów zawodowych, na przykład złożonych wcześniej scenariuszy, nowych projektów czy wreszcie ponownej emisji moich produkcji realizowanych dla TVP – dokumentów i teatrów TV.

Szanowni Państwo, zawód reżysera filmowego próbuję wykonywać od około 25 lat. Dosyć szybko zrozumiałem, że aby być współczesnym artystą należy planować i realizować rzeczy właściwie w naszej przestrzeni publicznej niemożliwe: mówić prawdę w imieniu zagrożonej tożsamości narodu. Brzmi to jak brzmi, w każdym razie środowiska dominujące w mediach i kulturze lat dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych właśnie taką postawę fanatycznie zwalczały i zwalczają. Środowiska te nie były dla mnie nigdy żadną pokusą, zawsze były dla mnie nieistotne, koniunkturalne i pozbawione tej cechy, dopiero przy której talent ma sens – charakteru. Więc nigdy z nimi nie byłem, co owocowało kompletnym zamilczaniem mnie i mojej twórczości przez wszystkie centra opiniotwórcze. Więc przemilczano filmy dokumentalne: „Szpiedzy – świadkowie historii”, „Oszołom”, „Był raz dobry świat”, „Dysydent końca wieku”, „Teatr wojny”; spektakle Teatru TV: „Kość w gardle” wg Stefana Themersona, „Kwatera Bożych pomyleńców” według Władysława Zambrzyckiego, „Psie głowy” wg Marka Nowakowskiego; filmy fabularne: „Czarne słońca” i „Gnoje”. Zamilczany nie był film dokumentalny „Tata Kazika”, ale to dlatego, że Stanisław Staszewski był ocalonym przez pisane piosenki ubekiem (więc niejako zmieściłem się w obowiązującym paradygmacie) oraz „Obywatel poeta” o Zbigniewie Herbercie, o którego zatrzymaniu przez TVP dowiedzieli się internauci i przez swój protest doprowadzili do jego emisji. W efekcie pozostając poza środowiskiem filmowym, ponieważ byłem zamilczany, o mojej artystycznej podróży wiedziało dosyć wąskie grono widzów. Bez sprzeciwu zgadzałem się na tę samotność nie dlatego, że liczyłem na lepsze czasy, bo na nie nie liczyłem, ale dlatego, iż tak rozumiałem wypełnianie misji, za którą uważam wykonywanie zawodu reżysera filmowego, którego głównym i najważniejszym twórczym elementem jest niezależność. Skoro jednak te lepsze czasy przyszły, ja, mając doświadczenie wieloletniej wojny o niezależny kształt artystyczny i wolne słowo, wydawałoby się, będę potrzebny w odwojowaniu i odfałszowaniu polskiej kultury. Ponieważ, jak się okazuje, nie jestem, na własnym przykładzie chyba się to najlepiej czuje, zapala mi się alarmowe światełko – w jaką stronę ma zmierzać odwojowane państwo bez odwojowanej kultury.

W związku z powyższym zdecydowałem się na upublicznienie mojego listu do Prezesa TVP SA, Jacka Kurskiego z 8 sierpnia tego roku, co zresztą w tym liście zapowiedziałem. Przedstawiam również całą moją jednostronną korespondencję z panem Prezesem.

Sukcesywnie będę się także starał przedstawić Państwu kulisy sytuacji, w jakiej znalazłem się ja i mój film „Historia Roja czyli w ziemi lepiej słychać”.

Z poważaniem Jarzy Zalewski

Na zarzuty reżysera tak odpowiedział Jacek Kurski:

Drogi Jurku,

W zasadzie nie powinienem Ci odpisywać na list pełen inwektyw i pomówień, które nie licują z postawą artysty i twórcy, pisany w złych emocjach, wyrządzających krzywdę nie tylko mi i innym osobom, ale przede wszystkim Tobie i sprawie, która winna nas łączyć. Jeśli Ci jednak odpisuję, to czynię tak w przekonaniu, że sam chciałbyś spuścić litościwą kurtynę milczenia nad osobistymi frustracjami, niewybrednym językiem i prywatnymi wycieczkami oraz z szacunku dla sprawy Żołnierzy Wyklętych.

Pozwolisz zatem, że odniosę się tylko do samego obrazu, którego jesteś autorem. Jurku, jaki jest Twój główny zarzut względem mnie i TVP? Otóż, że TVP przez sześć lat utrudniało Ci pracę nad tym filmem. Jest mi przykro, tak po ludzku, bo rozumiem artystę, który walczy o swoje dzieło, ale to nie ja powinienem być adresatem tych żali. To nie ja podpisywałem umowę na realizację Twojego filmu, to nie ja byłem gwarantem jego powstania i promocji. Obaj wiemy, że za to odpowiadali moi poprzednicy i Twój żal powinien być kierowany do nich. To zupełnie oczywiste.

Piszesz także, że film został zniszczony przez brak promocji ze strony TVP. Proszę nie obraź się, ale każde dzieło broni się samo. Może to i truizm, ale najlepszą promocję robią widzowie, których film porywa, to oni namawiają kolejnych, by go zobaczyli itd.. Nawet najgorsza promocja nie zabije wielkiego dzieła i nawet najlepsza promocja nie pomoże kiepskiemu obrazowi. Sam jestem autorem godzinnego dokumentu, który kosztował 300 razy mniej niż Twój film i bez literalnie żadnej promocji został powielony w ponad milionie kopii, obejrzany przez wiele milionów widzów i po ponad 20 latach obecny w społecznej świadomości.

Temat Żołnierzy Wyklętych jest jednym z priorytetów misji TVP i zapewniam Cię, że tak będzie do czasu, kiedy będę stał na czele tej spółki. Do tematu podchodzimy z należytym szacunkiem i w stylu, który skutecznie dotrze do widza i porwie miliony młodych ludzi. Temu służy rozwijanie produkcji dwóch seriali o tej tematyce przygotowywanych w naszej telewizji: jednego o fikcyjnym oddziale, którego losy są oparte na historiach oddziałów Zapory, Łupaszki, Ognia, Gan-Ganowicza i drugiego – o losach Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Telewizja pracuje również nad dużą międzynarodową koprodukcją o fenomenie rotmistrza Pileckiego, która ma szanse dotrzeć do kilkudziesięciu krajów.Historia Roja wyważyła pewne drzwi, jestem Ci za to wdzięczny, że walczyłeś o ten obraz, ale ta walka nie powinna przysłaniać Ci obiektywnych wad tego obrazu.

Jurku nie jest moim celem umniejszanie wartości Twojego filmu, ale zarzuty, które kierujesz pod adresem TVP od kiedy nią kieruję w kontekście tego filmu, są po prostu nie na miejscu, a ja, jeszcze raz podkreślam, nie jestem ich adresatem.

Jestem przekonany, że spod Twojej ręki wyjdzie jeszcze niejedno dzieło, które przejdzie do kanonu naszego kina. 

Zanim się to stanie, cieszę się, że w kierowanej przeze mnie Telewizji możesz realizować się jako autor cotygodniowego programu ,,Pod prąd”. 

Z wyrazami szacunku i bez żalu, 

Jacek Kurski Prezes TVP S.A.