Grzech i zdrada - ORWELL w brzuchu WIELORYBA

Orwell dla niedzielnego czytelnika kojarzy się tak naprawdę tylko (częściej) z „Rokiem 1984” oraz (rzadziej) z „Folwarkiem Zwierzęcym”.

A jest jednak Orwell postacią dużo głębszą i bardziej skomplikowaną, wykraczającą poza prostego duchowego twórcę definicji, iż coś jest „orwellowskie”. Socjalistę, do końca swoich dni (a nie przez jakiś czas jak we wstępie napisał wybitny skądinąd krytyk Krzysztof Masłoń), który nie skapitulował przed potworem komunizmu. Wielkiego pisarza, który lepiej nawet radził sobie w reportażu niż w znanych książkach. Śmiałego intelektualistę, nie lękającego się iść na noże z kapitulanckim, opanowanym przez agenturę środowiskiem.

A więc – samotny wojownik Orwell? Trochę tak. Fronda publikując zbiór „Gandhi – W brzuchu wieloryba” to udowadnia.

To znakomity zestaw – z jednej strony genialne literacko reportaże Orwella, z drugiej jego eseje z najsłynniejszym, tym tytułowym. Wreszcie prezent – lista Orwella zawierająca nazwiska „agentów” komunistycznych działających pod przykrywką literatów, intelektualistów, dziennikarzy. Smakowity jest ten zestaw.

Jednak wszyscy wiedzą, że zbiór ten nie ma nam przybliżać tego co Orwell pisał, lecz poprzez utwory – przybliżać osobę samego Orwella. Jaki to człowiek?

Przede wszystkim nierozumiany. Orwell przestrzegał przed zjawiskami, które miały dopiero nadejść, jego diagnozy wyprzedzały epokę. Owszem – może nie był traktowany jak nieszkodliwy wariat, był natomiast określany jako bardzo szkodliwy krzykacz. Więcej – przenikliwość Orwella wyprzedzała przenikliwość współczesnych, na czele z globalnymi decydentami. To wszystko jest jeszcze bardziej wyraźne w znakomitym tłumaczeniu Bartłomieja Zborskiego – wielokrotnego tłumacza Orwella.

Ale jak, skąd ten zmysł do wykrywania małości i podłości, zakłamania. Książka odpowiedzi na to pytanie nie udziela. Sam Orwell zaś jawi się, przynajmniej mojej osobie, jako samotny krzyżowiec. Samotny i niezrozumiany.

I bynajmniej nie walczący z wiatrakami.

Arkady Saulski