Co byśmy uczynili, gdzie byśmy się podziali, co byśmy myśleli gdyby nie było Andrzeja Stasiuka? Nazwał Barana „Smoleńsk” i rozwiązał kryzys na Ukrainie, teraz wchodzi w buty Filipa Springera i krytykuje architekturę polskich kościołów.

Czy wszystkie polskie kościoły są architektonicznie ładne? Oczywiście, że nie, tak samo jak nie wszyscy polscy księża są Ojcem Mateuszem. Jednak wierni nie po to uczęszczają na mszę świętą by podziwiać architektoniczne cuda, lecz po to by uczestniczyć we wspólnej modlitwie. To nie przemawia do Stasiuka.

Stoją w krajobrazie całkowicie osamotnione. Niczego nie przypominają. Znikąd się nie wywodzą. Zrobione, jakby gdzie indziej i przyniesione nocą, a potem podstępem i przemocą umieszczone na przekór pamięci. Wrażenie jest szczególnie wstrząsające, gdy wybudowano je obok wiekowych, najczęściej drewnianych świątyń. Mógłbym podać przykłady dziesiątków tych nieszczęsnych par, ale nie chodzi mi o to, by szydzić z gustu i wykształcenia proboszczów, umiejętności architektów oraz naiwnej czy wymuszonej hojności wiernych.” –

pisze Stasiuk w „Tygodniku Powszechnym”, załamując ręce nad architekturą prowincjonalnych świątyń.

Czego wyrazem są te betonowe monstra rozsiane po wsiach i miasteczkach? Większość z nich powstała w schyłkowym komunizmie i w jakiś przewrotny sposób podzieliła jego brzydotę i katastrofalne bezformie. Tak jakby za pomocą gigantyzmu, za pomocą brutalnego gwałtu na przestrzeni architektura sakralna tamtych lat chciała zamanifestować pełne pychy zwycięstwo nad wrogiem, a jednocześnie stała się jego bękartem. Bo cóż pozostało? Fabryki Pana Boga? Hangary religii? Magazyny wiary? Zakłady Naprawcze imienia Trójcy Świętej?”

– pyta Andrzej Stasiuk. Tłumaczymy – pozostały pomniki ludzkiej woli – woli posiadania świątyni, miejsca w którym może spotkać się wspólnota, w którym pośród PRLowskiej państwa-kagańca ludzie mogli poczuć się ludźmi. A że chwile odwilży były za komuny krótkie tak samo krótkie były okresy budowy kościołów. Stąd kościoły betonowe, kościoły blaszane, kościoły-magazyny. W samym centrum Gdyni też jest taki kościół – kwadratowy, betonowy kościół Najświętszej Maryi Panny – kościół symbol – symbol zwycięstwa, woli i oporu wobec dyktatury. Symbol wolności.

Stasiuk kreśli nam jednak jakiś obraz postnuklearny – polska prowincja jest jakąś dziczą ze świątyniami wyrastającymi niczym szkielety budowli dawnych cywilizacji, industrialne koszmary wyzierające z ziemi.

Coś się z nami stało? Nie potrafimy zbudować świątyni, by nie urągała oczom i przeszłości.”

Jakoś dziwnie przeczuwamy, że gdyby zbiorowym wysiłkiem proboszcze i parafianie z prowincji zrzucili się na budowę pięknych i gustownych, neo-barokowych świątyń w miejsce brzydkich, blaszano-betonowych baraków Stasiuk napisałby, że wygrywa tanio sarmacki, prymitywny, polski bogoojczyźniany sienkiewiczowski z ducha kicz, mający prosty lud tuczyć opowieściami „ku pokrzepieniu serc” o dawnych zwycięstwach i Polsce od morza do morza.

Ale do czego to wszystko zmierza? Zgadliście – oczywiście do walnięcia w Ojca Rydzyka i stację z Torunia: „Wystarczy włączyć toruńskie radio i posłuchać szefa, który udręczony brnie przez polszczyznę, czyniąc z niej karykaturę języka. Używa jej niczym kija na grzbiet stada, któremu chce przewodzić. Wystarczy posłuchać nieśmiertelnej „Barki”, by przekonać się, że śpiew, pieśń religijna zamieniły się w popowy kicz.” A więc Radio Maryja, „Barka”, kazania, Jan Paweł II-gi i kościoły na prowincji – wszystko to kicz, tandeta i zaściankowy katolicyzm.

Aż przeraża, że zaraz kanonizacja JP II i ten straszny katolicyzm ludowy znów wybuchnie w feerii kiczu, tandety, radiomaryjności i koślawego języka. To znaczy – chyba przeraża Stasiuka, bo my wyglądamy tego jakoś bez obaw.

Arkady Saulski

---------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------

Promocje na ciekawe książki wSklepiku.pl!

Zniżki sięgają nawet 90%!

SPRAWDŹ SAM!