DZIERŻYŃSKI – czerwony książę państwa łagrów. NASZA RECENZJA

Czerwony książę, tak o nim podobno mawiano, ze względu na szlacheckie, „pańskie” pochodzenie i litry przelanej krwi na rzecz bolszewizmu. Może jeszcze dodałbym „Król Artur Łagrów”. Żarty na bok. Jest, był i będzie Feliks Dzierżyński postacią szatańską, jest był i będzie postacią skomplikowaną.

Sylwia Frołow, dziennikarka i reportażystka, postanowiła zajrzeć do życia Dzierżyńskiego od nieco innej strony. Zamiast odpowiadać na pytanie „co czynił?”, pyta „kim był?”.

Był Dzierżyński Polakiem, Polskiem z urodzenia, krwi i kości, bo polskim szlachcicem z rodziny szlacheckiej. Był jednak sługą bolszewizmu, sługą krwawym i oddanym, choć nie lubującym się w okrucieństwie (osobiście zamordował tylko jednego człowieka w życiu – marynarza, który naubliżał mu na ulicy. Dzierżyński zastrzelił go po czym zwymiotował). Był wreszcie Dzierżyński postacią nie tak jednoznaczną w ocenie, jakbyśmy sobie tego życzyli. Bo czy stworzył Dzierżyński krwawe aparaty Czeki, GPU i OGPU? Stworzył. Czy aparaty te pod jego kontrolą i za jego wiedzą dokonywały nieludzkich zbrodni? Dokonywały. Z drugiej strony czyż jego obłąkana działalność, rządza mordu i poszukiwanie kolejnych wrogów wewnętrznych nie paraliżowało i pętało działań bolszewików podczas wojny 1920 roku? Część historyków przyznaje, że tak, miał tę „zasługę”.

Bez wątpienia był Dzierżyński „prekursorem” zbrodni, których arcymistrzem miał się okazać dopiero Stalin. Dzierżyński był więc grajkiem, który zagrał ledwie kilka wstępnych akordów przed obłąkaną symfonią krwi Stalina.

Co więc chce zrobić z tą postacią Frołow? Szuka odpowiedzi w tym co pasjonuje ją najbardziej – w rodzinie. W codzienności Dzierżyńskiego. Jej książka to biografia intymna. Skrzą się sprzeczności tej postaci – Frołow wydobędzie je na światło dzienne. Czy zmieni nasze spojrzenie? Przekonamy się w styczniu.

Arkady Saulski

„Dzierżyński. Miłość i rewolucja” Sylwia Frołow, wydawnictwo ZNAK.