TYLKO U NAS Atlas zbuntowany: Ayn Rand FRAGMENT KSIĄŻKI

Fragment ksiażki Benjamina Wikera „Dziesięć książek, które każdy konserwatysta musi znać oraz cztery nie do pominięcia i jedna uzurpatorska”. Wydawnictwo Fronda 2013r. Przełożyła Zofia Dunin.

Atlas zbuntowany: Ayn Rand

Przysięgam na swoje życie i swoją miłość do niego, że nigdy nie będę żył dla innego człowieka ani prosił go, aby żył dla mnie.

Antykonserwatyzm Ayn Rand

Bez wątpienia wzburzę wielu konserwatystów, zaliczając tu Ayn Rand jako uzurpatora, ale na moją korzyść przemawia fakt, że sama Rand zgodziłaby się z taką opinią. Choć początkowo, zaraz po przybyciu do Ameryki, zbliżyła się do konserwatystów, ostatecznie odrzuciła definitywnie konserwatyzm i w swojej własnej filozofii, którą nazwała obiektywizmem, zdecydowanie występowała przeciwko niemu. Jej świadome zerwanie z konserwatystami miało trzy powiązane ze sobą przyczyny.

Po pierwsze, Rand była zdecydowaną ateistką. Jej pogardliwe odrzucenie religii w ogóle, a chrześcijaństwa w szczególności, było w dużej części przyczyną znanego i głębokiego antagonizmu, który zrodził się dość szybko między Rand i Williamem F. Buckleyem i jego pismem „National Review”.

Po drugie, uznanie przez Rand czystego egoizmu za fundamentalną podstawę jej systemu moralnego, jak tego jasno dowiodła w swojej twórczości i życiu osobistym, nie da się pogodzić z prawdziwymi konserwatywnymi zasadami moralnymi.

Po trzecie, jej obrona wolnego rynku była oparta na koncepcjach kilku heroicznych postaci nietzscheańskich, których motywem działania było usatysfakcjonowanie własnych twórczych i finansowych impulsów, była również daleka od konserwatywnego rozumienia wolnego rynku jako przede wszystkim wolności rodzin i lokalnych społeczności w wyborze własnych sposobów zabezpieczenia bytu, bez ingerencji rządu.

„Obiektywiści” nie są „konserwatystami”, oznajmiła Rand w swoim „Objectivist Newsletter” – „Jesteśmy radykałami kapitalizmu” . Dokładniej, jak zobaczymy, obiektywiści są radykałami obiektywizmu, czyli filozofii samej Ayn Rand.

W swoich wcześniejszych latach, Rand wspierała konserwatystów i Partię Republikańską. Była również nieubłaganym krytykiem Franklina Delano Roosevelta i Nowego Ładu i w roku 1940 uczestniczyła w kampanii na rzecz Wendella Willkiego, rywala Roosevelta do prezydentury. Pracowała ciężko dla Barry’ego Goldwatera w jego staraniach o prezydenturę w 1964 roku. Ale w czasie, kiedy Ronald Reagan walczył z Geraldem Fordem o nominację Partii Republikańskiej w roku1976, Rand oświadczyła swoim uczniom: „Proszę was stanowczo, byście nie popierali kandydatury Ronalda Reagana”, którego uważała za konserwatystę w „najgorszym tego słowa znaczeniu” . Friedrich Hayek był w jej opinii kolejnym fałszywym konserwatystą, jak napisała na marginesie prywatnego egzemplarza Drogi do zniewolenia: „Ten człowiek jest osłem, bez własnej koncepcji wolnego społeczeństwa” . Jennifer Burns, która w swojej biografii Ayn Rand dokładnie dokumentuje jej świadome zerwanie z konserwatystami, trafiła w dziesiątkę, twierdząc, że Atlas zbuntowany to powieść napisana zarówno jako wyjaśnienie jej Obiektywizmu, jak i odrzucenie konserwatyzmu .

Jednak powieść ta jest nadal szczerze podziwiana wśród konserwatystów, choć przemawia bardziej do zwolenników libertarianizmu (których Rand również zdecydowanie odrzuciła, nazywając ich „szumowinami”, „intelektualnymi dziwakami” i „plagiatorami”). Popularność Rand w ostatnich latach wzrosła, ponieważ administracja Obamy pragnie wtłoczyć kraj z powrotem w model „Wielkiego Społeczeństwa” Roosevelta. Wraz z upadkiem gospodarki i gorączkowymi próbami podejmowanymi przez waszyngtońskich liberałów, by znaleźć wyjście poprzez ogromną scentralizowaną szczodrość rządu, książka Rand okazała się być proroczą fikcją. Jej sprzedaż na rynku amerykańskim przekroczyła 200 tysięcy egzemplarzy w roku 2008 i ponad 500 tysięcy w roku 2009.

Niemal trzydzieści lat po jej śmierci, a ponad pięćdziesiąt od wydania Atlasa zbuntowanego Rand uderza w czułe miejsce. Przekaz zawarty w książce przyciąga wielu konserwatystów i należy przyznać, jest w nim coś ważkiego. W rzeczywistości jest to znacznie więcej niż sama obrona kapitalizmu, obnaża bowiem „dobroczynny” liberalizm i atakuje intelektualny sceptycyzm. To powiedziawszy, musimy stwierdzić, że jest także odsłona ciemnej strony Ayn Rand, nadzwyczaj ciemnej. Tak jak w poprzednich rozdziałach, zaczniemy od biografii autorki.

Alissa Rosenbaum alias Ayn Rand

Jeśli ktoś chciałby demonizować Ayn Rand, najskuteczniejsza będzie jej biografia. Choć my przytaczamy tu szczegóły z jej życia nie po to, by ją demonizować, lecz potwierdzić, że nie można oceniać jej filozofii niezależnie od jej osobistego życia. Również nikt nie powinien skończyć na lekturze samych jej powieści, bez znajomości jej biografii, przynajmniej Barbary Branden The Passion of Ayn Rand, Jennifer Burns Ayn Rand and the American Right i Anne Heller Ayn Rand and the World She Made .

Nie chcę przez to powiedzieć, że jej życie osobiste dyskredytuje jej najważniejszą powieść, a jedynie, że bez zrozumienia faktu, że życie Rand było ilustracją jej filozofii, nie będziemy w stanie właściwie odczytać jej powieści Atlas zbuntowany. „Moje życie osobiste – stwierdziła Rand – stanowi postscriptum do moich powieści; zawiera się w zdaniu: «Tak właśnie myślę». Zawsze postępuję według filozofii, jaką prezentuję w swoich książkach – i to działa na moją korzyść, podobnie jak działa na korzyść moich bohaterów. Konkrety różnią się między sobą, abstrakcje są takie same” .

Alissa Zinowiewna Rosenbaum urodziła się w 1905 roku w Petersburgu, w Rosji. Jej ojciec, Zinowiew (Zelman Wolf Rosenbaum) i matka Anna pobrali się rok wcześniej. Rodzina Rosenbaumów była pochodzenia żydowskiego lub, dokładniej, jej ojciec był świeckim Żydem, podczas gdy matka zachowywała niektóre żydowskie praktyki.

Zinowiew zdołał wspiąć się po szczeblach rosyjskiej drabiny społecznej, uzyskując dyplom chemika na Uniwersytecie Warszawskim, dzięki czemu został najpierw kierownikiem, a potem właścicielem dobrze prosperującej apteki. Rosenbaumowie należeli do zamożnych członków burżuazji, mieszkali w pięknym mieszkaniu z kucharzem, pokojówką, pielęgniarkami i guwernantkami. Jako Żydzi byli jednak otoczeni atmosferą rosyjskiego antysemityzmu, choć w Petersburgu życie było bezpieczniejsze niż w większości innych miejsc w Rosji.

Jako żydowscy przedsiębiorcy, którzy odnieśli znaczny sukces finansowy i społeczny, byli oni zarówno przedmiotem zazdrości, jak i nienawiści tych, którzy stali niżej od nich w hierarchii społecznej. Panujące powszechnie przekonanie, że Żydzi byli „chciwymi przedsiębiorcami, nieobliczalnymi przemysłowcami i bezwzględnymi bankierami” napędzało antysemityzm i na pewno przyczyniło się do tego, że przez całe swoje życie Rand odczuwała głęboką niechęć do lewicowych tyrad przeciwko chciwości, przemysłowcom i bogaceniu się .

Alissa, pierwsze dziecko Rosenbaumów, była ignorowana przez ojca i nielubiana przez matkę, która w napadach gniewu „raz połamała nogi ulubionej lalki Alissy”, a kiedy indziej wykrzyczała swoim trzem córkom, że nigdy nie chciała mieć dzieci i że dba o nie tylko z obowiązku. Jak Rand później wspominała: „Nie aprobowała mnie pod żadnym względem, z wyjątkiem jednego: była dumna z mojej inteligencji i z dumą popisywała się mną wobec reszty rodziny”. Zważywszy że cieszyła się uznaniem matki wyłącznie z powodu swojej inteligencji, nie zaskakuje fakt, że przez całe swoje życie ceniła ponad wszystko rozum. (…)

Książkę można kupić w Księgarni Ludzi Myślących