Przedstawiamy TOP 5 wydawnictw, które pojawiły się w ostatnich latach, prezentujących zakłamywane bądź przemilczane karty polskiej historii. Uzupełnione są szczególnymi kompozycjami rodzimych wykonawców, które wpasowują się jako historyczny komentarz – współczesne spojrzenie na tamte lata. Pamiętamy i nie zapomnimy. Kolejność prezentowanych wydawnictw, nie ma znaczenia – wszystkie, tak w wadze wydarzeń, jak jakości merytorycznej i artystycznej, są istotne.

1. WOŁYŃ 1943 (2011)

„WOŁYŃ 1943" - to czteropłytowe wydawnictwo Polskiego Radia SA, poświęcone tragedii polskiej ludności Wołynia, wymordowanej przez bojówki ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu i Małopolsce Wschodniej w latach 1943-44.

W albumie znalazły się reportaże i rozmowy nagrane przez dziennikarzy Polskiego Radia: Annę Lisiecką, Irenę Piłatowską, Iwonę Smolkę i Antoniego Szybisa. Jeden z reportaży - "Kainowa zbrodnia" Anny Lisieckiej - w 2010 r. otrzymał Nagrodę Wolności Słowa Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich oraz był nominowany do prestiżowej nagrody radiowców Prix Europe. Na płytach umieszczono także fragmenty powieści Włodzimierza Odojewskiego "Oksana" (czyta Krzysztof Gosztyła) oraz słuchowisko Teatru Polskiego Radia "Anioły" (w reżyserii Andrzeja Piszczatowskiego) na motywach opowiadań z tomu "Nienawiść" Stanisława Srokowskiego. Całość uzupełniają wywiady z obydwoma autorami, którzy w czasie wołyńskiej rzezi byli chłopcami i opisali przeżycia w swoich działach.

Częścią wydawnictwa jest też 36-stronicowa książeczka z rysem historycznym wydarzeń na Wołyniu i Małopolsce Wschodniej. Słowo wstępne napisał ś.p. Andrzej Przewoźnik, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w latach 1992-2010, który zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r. Posłowie do zamieszczonych materiałów napisała Ewa Siemaszko, współautorka z ojcem Władysławem, monografii "Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-45" (Wydawnictwo von borowiecky, Warszawa 2002).

Wydawnictwo "WOŁYŃ 1943" przygotowane jest w dwóch wersjach językowych. Wszystkie zamieszczone teksty pisane są po polsku i tłumaczone na język angielski. Dostępne są także angielskie tłumaczenia materiałów dźwiękowych w postaci plików mp3.

Lech Makowiecki / Wołyń 1943

2. Musicie być mocni – I Pielgrzymka Jana Pawła II do Polski (2008)

16-płytowy album pt. "Musicie być mocni!" jako pierwszy w historii zawiera wszystkie wypowiedzi Papieża (zarejestrowane przez Polskie Radio i Radio Watykańskie), wygłoszone w czasie trwania Jego I pielgrzymki do Polski w 1979 roku. W jubileuszowym albumie znajdują się zatem nie tylko wszystkie oficjalne przemówienia i homilie, ale również dialogi z wiernymi, uwagi "poza tekstem", "na marginesie", które oddają atmosferę spotkań i ich rzeczywisty przebieg. A przecież, jak sam Ojciec Święty wspomniał w Częstochowie w przemówieniu do młodzieży: "W Rzymie mówią, że to co u Papieża "poza tekstem" jest najlepsze".

Pierwsza pielgrzymka Ojca Świętego do Ojczyzny postrzegana jest jako początek przemian społeczno-politycznych w ówczesnej Europie Środkowo-Wschodniej. Album z jej zapisem jest bezcennym świadectwem genezy tych przemian. Album "Musicie być mocni", popularyzując nauczanie Jana Pawła II, daje również młodym ludziom, którzy nie pamiętają I pielgrzymki, jedyną w swoim rodzaju szansę na spotkanie ze słowami Ojca Świętego. Ponieważ zaś wypowiedzi Papieża, ze względu na piękno i poprawność języka, którym się posługuje, mają również charakter kulturotwórczy.

Marek Torzewski & Stanisław Soyka - Jan Paweł II / Pieśń Poranna

3. Katyń 1940 (2008)

Czteropłytowy album „Katyń 1940” przygotowany przez Polskie Radio można nazwać „fonograficznym podręcznikiem historii” przywołującym jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w historii Polski: zamordowanie przez NKWD polskich oficerów we wsi Katyń, koło Smoleńska w kwietniu i maju 1940 roku.

Na płytach znalazły się:

-fragmenty uroczystości narodowych, które zostały zorganizowane przez Kancelarię Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego w listopadzie 2007 roku na warszawskim Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego;

-zarchiwizowane materiały radiowe (m.in. archiwalne audycje Radia Wolna Europa, wywiad z gen. Andersem, reportaże i dokumenty Studia Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia),

-utwory muzyczne oddające hołd pamięci wydarzeniom Katyńskim (K. Penderecki, H.M. Górecki, A. Panufnik, E. Rudnik);

-pełna lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje, pośmiertnie nominowanych przez Prezydenta Polski na kolejne stopnie wojskowe.

Dodatkowo płyta nr 4 przygotowana jest w formacie mp3 i zawiera tłumaczenie wszystkich materiałów dźwiękowych na język angielski.

Horytnica / Katyńskie Łzy

4. WAR|SAW. Zrozumieć Polskę. Łukasz Rostkowski (2011)

Kolejny projekt z cyklu „Zrozumieć Polskę”, realizowany przez Łukasza Rostkowskiego ps. L.U.C. wspólnie z Muzeum Powstania Warszawskiego, zwraca uwagę publiczności na historię wydarzeń z sierpnia 1944 roku. Projekt łączy refleksję nad specyfiką polskiej historii i kultury z nowoczesnym dźwiękiem i obrazem.

Na płycie znajdzie się 15 utworów, które początkowo były adresowane do młodzieży, jednak dzięki swej oryginalności i różnorodności, a przede wszystkim dzięki niezwykłej narracji historycznej, okazały się atrakcyjne również dla starszych pokoleń.

W „Warsaw WAR|SAW. Zrozumieć Polskę” usłyszymy oryginalne narracje ludzi, którzy przeżyli Powstanie. Skomponowana przez Rostkowskiego muzyka jest nastrojowym tłem dla ich wypowiedzi. Subiektywne relacje uczestników wydarzeń z 1944 roku, bez jakiejkolwiek ingerencji w zapis ich wspomnień, odsłaniają nieznaną powszechnie kartę historii Powstania. Kartę, w której humor przeplata się z niewyobrażalnym piekłem. Nowoczesna muzyka i archiwalne nagrania tworzą niezwykle poruszające i za razem działające na wyobraźnię słuchowisko – żywą opowieść o historii Warszawy i warszawiaków sprzed kilkudziesięciu lat.

Armia / Warszawskie Dzieci

5. "Pięć lat okupacji na wsi kieleckiej 1939 - 1945. Zapisy pamięci.” (2012)

Pracownicy Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie nagrali rozmowy z prawie 40 świadkami opowiadającymi o tragedii II wojny światowej.

Już w trakcie zbierania materiałów wiedzieliśmy, że będzie to niezwykły dokument. W tych wspomnieniach jest wiele emocji, których nie jest w stanie przekazać nawet najlepsza książka historyczna. Nasi rozmówcy często płakali opowiadając o swoich przeżyciach z czasów wojny, czasami ich opowieści wyjaśniały zagadki sprzed lat. To, co nam opowiedzieli, jest bardzo cennym dziedzictwem, które będziemy przekazywać dalej.

powiedziała koordynująca projekt tworzenia płyty Ewa Kołomańska z Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie.

Wśród wywiadów są m.in. wspomnienia ks. Witolda Stolarczyka, którego rodzina w Dąbrowicy w powiecie jędrzejowskim udzieliła schronienia polsko - żydowskiej rodzinie Pankowskich. Pani Sabina Okulińska szczegółowo opisała, jak odbywały się zajęcia na tajnych kompletach w Słupi Jędrzejowskiej, gdzie istniała nawet grupa akademicka studiująca w wojennej filii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wstrząsające są wspomnienia Urszuli Okularczyk - Sobolewskiej, córki oficera zamordowanego w Katyniu, o mobilizacji żołnierzy w 1939 roku, życiu rodziny w czasie i tuż po wojnie. Cenne są opowiadania świadków pacyfikacji Michniowa i eksterminacji ludności żydowskiej w getcie w Bodzentynie.

Przy okazji zbierania materiałów natrafiliśmy także na informacje o nieznanym dotychczas zamachu żołnierzy z oddziału "Wybranieccy" Armii Krajowej na konfidentkę o nazwisku Kyra Sason. Zamach nie był udany, ale kobieta która była winna śmierci wielu ludzi, wyprowadziła się po nim z Kielc. Dowiedzieliśmy się także szczegółowo, jak oddziały zdobywały broń z transportów kolejowych".

Płyta "Pięć lat okupacji na wsi kieleckiej 1939 - 1945. Zapisy pamięci" - wydano jej 500 egzemplarzy – rozprowadzana jest do świętokrzyskich szkół, aby nauczyciele mogli wykorzystać ją podczas lekcji historii. Fragmenty nagrań będą udostępnione na stronie internetowej www.martyrologiawsipolskich.pl. Całość zostanie umieszczona na ekspozycjach w nowym obiekcie Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie.

L.U.C / Pamiętnik niezliczonych zbrodni

Grzegorz Kasjaniuk