Historię życia legendarnej gen. Elżbiety Zawackiej „Zo”, jedynej kobiety Cichociemnej, kuriera władz Polski Podziemnej przybliży monodram „Elizabeth Watson – Cichociemna”, który będzie można obejrzeć w środę, 18 marca, w stołecznym Centrum Edukacyjnym IPN.

Monodram „Elizabeth Watson – Cichociemna” jest poświęcony postaci Elżbiety Zawackiej, Cichociemnej, wojennej kurierki władz Polski Podziemnej. W rolę główną wciela się Teresa Stępień-Nowicka grająca Kamilę, polską aktorkę mieszkającą w Londynie. Kamila, aktywnie korzysta z nowoczesnej techniki, zabiega o role na castingach, dorabiając jako kelnerka. Nie kultywuje swojej „polskości”, uznając Wielką Brytanię za swój dom.

Kolejną postacią jaką ma zagrać jest legendarna gen. Zawacka, posługująca się w czasie misji kurierskich także pseudonimem Elizabeth Watson. Kamila czytając scenariusz roli, poznaje historię życia Zawackiej, także jej losy prywatne. Pomaga jej to zmienić podejście do losów własnej rodziny, ojczyzny i patriotyzmu.

Monodram jest ciekawą i bardzo wymagającą artystycznie formą aktorską. Ten przybliża gen. Elżbietę Zawacką, także w dużej mierze od strony prywatnej - poznajemy historię jej życia, nie tylko jako emisariusza i kuriera władz podziemnych, ale również dzieje jej rodziny

—opowiadała Renata Bieniek z Centrum Edukacyjnego IPN.

Jak zaznaczyła, monodram ma przybliżać tę wyjątkową postać szerokiemu gronu odbiorców. Spektakl ma także uczcić 106. rocznicę urodzin gen. Zawackiej.

Elżbieta Zawacka urodziła się 19 marca 1909 r. w Toruniu. Po ukończeniu studiów poświęciła się pracy pedagogicznej w szkołach, jednocześnie działając na rzecz Przysposobienia Wojskowego Kobiet; była komendantką Regionu Śląskiego.

Wzięła udział w kampanii wrześniowej, a następnie w pierwszych zalążkach konspiracji na Śląsku. Początkowo w Służbie Zwycięstwu Polski, następnie Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Do końca 1940 r. kierowała łącznością Okręgu Śląskiego ZWZ, by wkrótce trafić do służby kurierskiej.

Znana w konspiracji pod pseudonimem „Zo” wielokrotnie nielegalnie przekraczała granice przenosząc wiadomości i meldunki. Szkoliła też innych kurierów. Pełniła funkcję zastępcy szefa „Zagrody” - Działu Łączności zagranicznej Oddziału V Sztabu Komendy Głównej AK. Jej najsłynniejszy rajd wiódł poprzez Niemcy, Austrię, Francję i Hiszpanię do Anglii. Na własną prośbę powróciła do okupowanego kraju, skacząc ze spadochronem 10 września 1943 r. Pracowała w szefostwie Wojskowej Służby Kobiet KG AK.

Po zakończeniu wojny włączyła się w struktury konspiracji antykomunistycznej w ramach organizacji Wolność i Niezawisłość. Powróciła także do pracy pedagogicznej - ukończyła studium pedagogiki społecznej i rozpoczęła pracę doktorską.

W 1951 r. została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i była więziona do 1955 r. Później powróciła do pracy naukowej i pedagogicznej. W 1965 r. uzyskała doktorat, a w 1972 r. habilitację i wróciła do rodzinnego Torunia, gdzie podjęła pracę na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Instytucie Pedagogiki i Psychologii.

Elżbieta Zawacka już wówczas gromadziła materiały do dziejów Armii Krajowej, działała w środowisku kombatantów AK. Na skutek represji SB, w wyniku których zlikwidowano m.in. kierowany przez nią Zakład Andragogiki, odeszła przedwcześnie z pracy na uniwersytecie.

Jej dzieło to powołana do życia Fundacja Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej i Wojskowej Służby Kobiet w Toruniu. Fundacja gromadzi dokumenty i relacje, ale także organizuje konferencje, zjazdy naukowe i wydaje liczne publikacje dokumentujące udział Pomorza w walce o niepodległość.

W 1992 r. została honorową obywatelką rodzinnego Torunia, a w 2006 r. otrzymała stopień generała brygady. Była odznaczona Orderem Orła Białego, Krzyżem Orderu Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. Zmarła 10 stycznia 2009 r. w Toruniu.

ann/PAP