Wystawa „Samarytanie z Markowej. Ulmowie - Polacy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom” w piątek zostanie otwarta w siedzibie Kongresu Polonii Amerykańskiej w Chicago - poinformował jej autor dr Mateusz Szpytma z Instytutu Pamięci Narodowej.

Na ekspozycji znalazły się fotografie oraz dokumenty ilustrujące życie rodziny Ulmów z Markowej koło Łańcuta na Podkarpaciu. Podczas II wojny światowej Ulmowie ponieśli śmierć za ukrywanie ośmiorga Żydów z rodzin Szallów i Goldmanów

— powiedział Szpytma.

Wystawę otwiera mapa Markowej. Zaznaczono na niej miejsca, gdzie przed wojną mieszkali Żydzi, oraz polskie domy, w których byli oni ukrywani podczas okupacji niemieckiej.

Przedstawiono także przedwojenne losy Ulmów. Na zdjęciach widać ich w trakcie prac rolniczych, wśród członków miejscowej spółdzielni mleczarskiej i amatorskiego zespołu teatralnego.

O czasach okupacji niemieckiej przypominają m.in. obwieszczenia informujące o karach za pomoc Żydom. Towarzyszą im fotografie Żydów mieszkających przed wojną w Markowej, wpisy w parafialnej księdze zmarłych, zaświadczające o tragicznej śmierci rodziny Ulmów, a także dyplom o przyznaniu Wiktorii i Józefowi Ulmom tytułu „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. Wystawa została przygotowana w trzech wersjach językowych: polskiej, angielskiej i francuskiej.

Według historyków, w czasie okupacji niemieckiej co najmniej 1600 Polaków z terenu obecnego woj. podkarpackiego ukrywało ok. 2900 Żydów. Niemcy zamordowali tam ok. 200 Polaków ratujących Żydów.

W Chicago wystawę zaplanowano w ramach III Polsko-Amerykańskich Warsztatów Biznesowych, współorganizowanych przez Polsko-Amerykańską Izbę Gospodarczą. Jej powstanie wsparły Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego oraz Biuro Promocji Gospodarczej „Pegaz” z Kielc. Honorowy patronat nad nią objęli marszałek woj. podkarpackiego Władysław Ortyl oraz prezes KPA Frank J. Spula.

Wczesnym rankiem 24 marca 1944 roku w Markowej niemieccy żandarmi zamordowali ośmioro Żydów z rodzin Szallów i Goldmanów oraz ukrywających ich Józefa Ulmę i będącą w ostatnim miesiącu ciąży jego żonę Wiktorię. Niemcy zabili też szóstkę dzieci Ulmów: Stanisławę (wówczas najstarszą, miała 8 lat), Barbarę, Władysława, Franciszka, Antoniego i Marię.

Józef Ulma urodził się w 1900 roku. Był znanym w okolicy sadownikiem, hodował pszczoły i jedwabniki. Był także społecznikiem, bibliotekarzem oraz działaczem katolickim i ZMW „Wici”.

Jego wielką pasją było fotografowanie; na wystawie są zdjęcia jego autorstwa. O dwanaście lat młodsza żona Wiktoria zajmowała się domem i dziećmi.

W Kościele katolickim trwa proces beatyfikacyjny Ulmów. Wystawa „Samarytanie z Markowej”, która po raz pierwszy została zaprezentowana 24 marca 2010 r. w Warszawie, była pokazywana w wielu miejscach w Polsce oraz w Monachium i Ottawie. Jest wspólnym przedsięwzięciem IPN, Centralnej Biblioteki Rolniczej, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego oraz Narodowego Centrum Kultury

bzm/PAP