Co po śmierci papieża? Zasady dotyczące wyboru następcy i funkcjonowania Kościoła podczas Sede vacante

Zasady obowiązujące w Watykanie po śmierci papieża, czyli w okresie Sede vacante i dotyczące wyboru następcy, spisano w wydanej w 1996 roku Konstytucji Apostolskiej „Universi Dominici Gregis” Jana Pawła II o wakacie w Stolicy Apostolskiego i wyborze Biskupa Rzymskiego. Część zmian została wprowadzona przez papieża Franciszka i będą one obowiązywały po raz pierwszy. W Konstytucji Apostolskiej „Praedicate Evengelium” rozszerzył on dyspozycje dotyczące tego, co dzieje się podczas wakatu na tronie papieskim. Ojciec Święty Franciszek zmarł dzisiaj, w Poniedziałek Wielkanocny, o godz. 7:35.

CZYTAJ WIĘCEJ: PILNE! Zmarł papież Franciszek. Odszedł do Domu Ojca o 7:35. Jeszcze wczoraj wyszedł do wiernych z błogosławieństwem „Urbi et Orbi”

Sede vacante to w Kościele katolickim termin określający okres, w którym stolica biskupia jest nieobsadzona.

Konstytucja apostolska

Konstytucja Apostolska głosi: „bezpośrednio po otrzymaniu wiadomości o śmierci Papieża Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego winien stwierdzić oficjalnie fakt śmierci Papieża w obecności Mistrza Papieskich Ceremonii Liturgicznych, Prałatów oraz Sekretarza i Kanclerza Kamery Apostolskiej i sporządzić dokument lub autentyczny akt zgonu”.

Kardynał Kamerling powinien ponadto położyć pieczęcie na pracownię i pokój Papieża

— zaznaczono.

O zgonie Papieża ma on również powiadomić Kardynała Wikariusza Rzymu, który specjalnym komunikatem przekaże tę wiadomość Ludowi rzymskiemu, a także Kardynała Archiprezbitera Bazyliki Watykańskiej

— podkreślono.

Kardynał Kamerling ma objąć w posiadanie Watykański Pałac Apostolski i, osobiście lub za pośrednictwem swojego delegata, Pałac na Lateranie i w Castel Gandolfo, oraz pełnić nad nimi nadzór i zarząd.

Władza podczas wakatu

Jan Paweł II w pierwszym rozdziale Konstytucji napisał: „W czasie wakatu Stolicy Apostolskiej Kolegium Kardynałów nie posiada żadnej władzy lub jurysdykcji w sprawach należących do Papieża za jego życia ani w wypełnianiu funkcji wynikających z jego urzędu; wszystkie te sprawy muszą być wyłącznie zarezerwowane dla przyszłego Papieża”.

Oświadczam więc, że jest nieważny i niebyły jakikolwiek akt władzy lub jurysdykcji, należący do Biskupa Rzymskiego w czasie jego życia lub związany z wykonywaniem jego urzędu, jaki Kolegium Kardynałów uznałoby, że powinien być dokonany, chyba że mieści się w granicach wyraźnie przyznanych w niniejszej Konstytucji

— napisał.

Na mocy tego kluczowego dokumentu podczas wakatu w Stolicy Apostolskiej zarządzanie Kościołem należy do Kolegium Kardynałów, jednakże tylko w celu szybkiego załatwienia spraw zwyczajnych lub spraw, których załatwienia nie można odłożyć oraz w celu przygotowania wszystkiego, co jest konieczne do wyboru nowego papieża.

To zadanie musi być wypełnione w sposób i w granicach przewidzianych przez niniejszą Konstytucję

— dodał.

Następny punkt Konstytucji głosi: „Kolegium Kardynalskie w żaden sposób nie może decydować o uprawnieniach Stolicy Apostolskiej i Kościoła Rzymskiego, a tym bardziej, bezpośrednio lub pośrednio dopuścić do umniejszenia któregoś z nich, nawet w celu doprowadzenia do zgody lub przeciwdziałania poczynaniom nastawionym przeciw tymże prawom po śmierci lub prawowitym zrzeczeniu się urzędu przez Papieża. Wszyscy Kardynałowie winni zatroszczyć się o ochronę tych praw”.

Podczas wakatu prawa wydane przez poprzednich papieży w żaden sposób nie mogą być poprawiane lub zmieniane; „przede wszystkim jeśli chodzi o przepisy dotyczące wyboru papieża”.

Kongregacja Kardynałów

Kolejnym etapem jest zwołanie tzw. Kongregacji Kardynałów w okresie przygotowania wyboru papieża. Uczestniczą w nich kardynałowie przybyli z całego świata.

Są to zgromadzenia dwojakiego rodzaju: ogólne codzienne, to znaczy całego Kolegium Kardynalskiego oraz partykularne.

W skład Kongregacji partykularnej wchodzą: Kardynał Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego i trzech kardynałów, po jednym z każdego stopnia, wylosowanych spośród kardynałów - elektorów przybyłych już do Rzymu. Kardynałowie - elektorzy to uczestnicy konklawe, którzy nie ukończyli 80 lat.

Jan Paweł II zarządził, że głos w Kongregacjach Kardynałów, jeśli chodzi o sprawy o większym znaczeniu, „nie powinien być dany ustnie, ale przekazany w formie tajnej”.

Wszyscy uczestniczący w kongregacjach kardynałowie mają złożyć przysięgę na zachowanie przepisów, zawartych w Konstytucji oraz na dotrzymanie tajemnicy.

Jednym z najpilniejszych zadań obrad kardynałów jest przygotowanie ceremonii pogrzebowych zmarłego papieża oraz ustalenie ich początku w taki sposób, by złożenie do grobu odbyło się między czwartym a szóstym dniem po śmierci; „chyba żeby zaistniały inne szczególne racje” - zastrzeżono.

Konieczne jest też przygotowanie pokojów w watykańskim Domu Świętej Marty dla kardynałów - elektorów oraz Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie odbędzie się konklawe.

Jest też też następujące rozporządzenie: należy „powierzyć dwóm duchownym odznaczającym się wiedzą, mądrością i autorytetem moralnym zadanie przeprowadzenia dla kardynałów dwóch rozważań dotyczących problemów Kościoła w tej wyjątkowej chwili i trafnego wyboru nowego papieża”.

Trzeba też zaaprobować - na wniosek Administracji Stolicy Apostolskiej lub, według kompetencji, Gubernatoratu Państwa Watykańskiego - wydatki wynikłe w okresie od śmierci papieża do wyboru następcy, a także przeczytać dokumenty, jeżeli by takie były, zostawione przez zmarłego papieża dla Kolegium Kardynałów.

Kolejnym zadaniem jest zatroszczenie się anulowanie Pierścienia Rybaka, noszonego przez papieża i ołowianej pieczęci, z jakimi są wysyłane Listy Apostolskie.

Z chwilą śmierci papieża wszyscy przełożeni Dykasterii Kurii Rzymskiej, kardynał sekretarz stanu oraz członkowie tych Dykasterii przestają pełnić swe urzędy. Wyjątek stanowi Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego i Penitencjarz Większy, którzy nadal załatwiają sprawy zwyczajne, przedkładając Kolegium Kardynałów to, co powinno być przedłożone papieżowi.

Wybór papieża

Część druga Konstytucji „Universi Dominici Gregis” poświęcona jest wyborowi papieża. Zapisano w niej, że wszyscy kardynałowie elektorzy, zwołani w celu wyboru nowego papieża są zobowiązani na mocy świętego posłuszeństwa do podporządkowania się ogłoszeniu o zwołaniu i do udania się na miejsce w tym celu wyznaczone, „o ile nie wstrzyma ich choroba lub inna poważna przeszkoda uznana za słuszną przez Kolegium Kardynałów”.

Na mocy przepisów kardynałowie elektorzy od początku czynności związanych z wyborem aż do chwili, kiedy nastąpi i zostanie publicznie ogłoszony, muszą powstrzymać się od prowadzenia korespondencji listownej, telefonicznej lub komunikowania się przy pomocy innych środków z osobami nie związanymi ze środowiskiem, „z wyjątkiem przypadku uzasadnionej i pilnej konieczności”.

Po uroczystościach pogrzebowych, nie później niż dwudziestego dnia od śmierci papieża kardynałowie elektorzy zbiorą się na poprzedzającej konklawe mszy Pro eligendo Papa- o wybór papieża.

Zmiany papieża Franciszka

Część zmian została wprowadzona przez papieża Franciszka i będą one obowiązywały po raz pierwszy.

W Konstytucji Apostolskiej „Praedicate Evengelium” (Głoście Ewangelię) o Kurii Rzymskiej i jej służbie Kościołowi na świecie wydał także dyspozycje dotyczące jej funkcjonowania w czasie tzw. wakatu. Panuje on w Stolicy Apostolskiej w okresie po śmierci lub rezygnacji papieża do wyboru jego następcy.

Konstytucja „Praedicate Evangelium” weszła w życie w czerwcu 2022 roku i zastąpiła dotychczasowy najwyższej rangi dekret „Pastor Bonus” z 1988 roku, ogłoszony przez Jana Pawła II.

Dokument sprzed trzech lat w niektórych fragmentach uzupełnia szczegółowe przepisy Konstytucji „Universi Dominici Gregis” o wakacie w Stolicy Apostolskiej i wyborze biskupa rzymskiego, ogłoszonej przez Jana Pawła II w 1996 roku.

Co nowego?

W jednym z artykułów Konstytucji zapisano: „W przypadku wakansu w Stolicy Apostolskiej wszyscy przełożeni instytucji kurialnych i członkowie ustępują z urzędu. Wyjątkiem jest Penitencjarz Większy, który nadal prowadzi zwyczajne sprawy należące do jego właściwości, przedstawiając kolegium kardynałów te, które należałoby przedstawić Biskupowi Rzymskiemu, a także Jałmużnik Jego Świątobliwości, który kontynuuje wykonywanie dzieł miłosierdzia według tych samych kryteriów, jakie stosowano podczas pontyfikatu, pozostając pod władzą Kolegium Kardynalskiego, aż do wyboru nowego Biskupa Rzymskiego”.

Ponadto Franciszek zdecydował, że podczas wakansu w Stolicy Apostolskiej sekretarze sprawują zwykły zarząd instytucjami kurialnymi, załatwiając jedynie sprawy związane ze zwyczajną administracją. W ciągu trzech miesięcy od wyboru papieża muszą zostać oni przez niego zatwierdzeni na swoich urzędach.

Inny artykuł reguluje zasady funkcjonowania Rady do spraw Ekonomicznych, która jest nowym organem w Watykanie, powołanym przez Franciszka w 2014 roku, a więc na początku jego pontyfikatu.

W Konstytucji zaznaczono, że podczas wakatu w Stolicy Apostolskiej Rada do spraw Ekonomicznych przekazuje Kardynałowi Kamerlingowi Świętego Kościoła Rzymskiego najnowsze skonsolidowane sprawozdania finansowe Stolicy Apostolskiej oraz założenia budżetowe na rok bieżący.

Z kolei Sekretariat do spraw Ekonomicznych przekazuje Kardynałowi Kamerlingowi wszystkie informacje dotyczące stanu ekonomicznego Stolicy Apostolskiej, o które zostanie poproszony.

Franciszek zarządził, że „zadanie sprawowania pieczy oraz zarządzanie dobrami i sprawami doczesnymi Stolicy Apostolskiej w czasie jej wakansu, powierza się Kardynałowi Kamerlingowi Świętego Kościoła Rzymskiego”, a w razie przeszkody funkcję tę obejmuje wicekamerling.

Zapisano także prawa i obowiązki Kardynała Kamerlinga. Wymienione zostały następujące: domaganie się od wszystkich administracji podległych Stolicy Apostolskiej przedstawienia sprawozdań na temat ich stanu majątkowego i ekonomicznego, a także informacji o nadzwyczajnych sprawach będących właśnie w toku, domaganie się od Rady do spraw Ekonomicznych sprawozdania finansowego z roku poprzedniego, jak również budżetu na rok następny. Ponadto Kamerling może żądać od Sekretariatu do spraw Ekonomicznych wszelkich informacji na temat sytuacji finansowej Stolicy Apostolskiej.

CZYTAJ TAKŻE:

— Rozbrzmiał Dzwon Zygmunta! Cały świat modli się za zmarłego papieża Franciszka. Coraz więcej wiernych na Placu św. Piotra. Są łzy

— Kto wybierze nowego Ojca Świętego? Spośród 138 kardynałów, mających prawo wyboru papieża, jest czterech Polaków

— Papież nie zostanie pochowany w Grotach Watykańskich. Franciszek wybrał inne miejsce. To pierwsza taka sytuacja od 120 lat

— Prezydent Duda żegna papieża Franciszka: „Był wielkim apostołem Miłosierdzia, w którym upatrywał odpowiedzi na wyzwania współczesnego świata”

— Politycy żegnają Ojca Świętego Franciszka. „Wieczny odpoczynek racz mu dać Panie”. „Inspirował miliony ludzi, nie tylko Kościół Katolicki”

as/PAP