W Kościele katolickim od 2000 r. pierwsza niedziela po Wielkanocy jest Świętem Miłosierdzia Bożego. Inspiracją do jego ustanowienia był „Dzienniczek” siostry Faustyny Kowalskiej, w którym zakonnica opisała objawienia Chrystusa. Tam, gdzie jest wojna, potrzeba miłosiernej miłości Boga, w której świetle odsłania się wartość każdego ludzkiego życia – powiedział Jan Paweł II w 2002 r.

Miłosierdzie

Słowo miłosierdzie pochodzi od łacińskiego „misericordia”. Powstało z dwóch terminów: „miseria”, który oznacza skrajny niedostatek, wołanie o litość i „cor”, czyli serce. Miłosierdzie oznacza zatem ludzkie serce, które widząc ludzki niedostatek gotowe jest interweniować, aby nieść pomoc.

Pojęcie „miłosierdzie” znane było już w Starym Testamencie. Pojawiało się jako doświadczenie poszczególnych osób, które znajdowały się w stanie winy lub doświadczały cierpienia.

Miłosierdzie nie tylko należy do pojęcia Boga, ale jest treścią życia całego Izraela i poszczególnych jego synów i córek, jest treścią obcowania z ich Bogiem, treścią dialogu, jaki z Nim prowadzą

— napisał papież Jan Paweł II w ogłoszonej w 1980 r. encyklice „Dives in misericordia” o Bożym Miłosierdziu (łac. Bogaty w miłosierdziu).

Papież podkreślił, że „misterium paschalne urzeczywistnienia miłosierdzie, które jest zdolne usprawiedliwić człowieka, przywrócić sprawiedliwość w znaczeniu owego zbawczego ładu, jaki Bóg od początku zamierzył w człowieku, a przez człowieka w świecie”.

Objawienia Siostry Faustyny

Święto Miłosierdzia Bożego jest obchodzone w pierwszą niedzielę po Wielkanocy. Ta data w kalendarzu liturgicznym nazywana jest inaczej drugą niedzielą wielkanocną.

Inspiracją do ustanowienia przez papieża Jana Pawła II Święta Miłosierdzia Bożego były objawienia Jezusa spisane przez siostrę Faustynę Kowalską. Zakonnica ze Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia w Krakowie napisała, że w 1931 r. Chrystus powiedział jej, że pragnie, aby „Święto Miłosierdzia Bożego było ucieczką i schronieniem dla wszystkich dusz, a szczególnie dla biednych grzeszników”. Słowa te można przeczytać w dzienniku duchowym zakonnicy, który po latach wydano pod nazwą „Dzienniczek”. Jak podaje zgromadzenie, pozycję przetłumaczono na 30 języków.

W dniu tym otwarte są wnętrzności miłosierdzia Mego, wylewam całe morze łask na dusze, które się zbliżą do źródła miłosierdzia Mojego. Która dusza przystąpi do spowiedzi i Komunii świętej, dostąpi zupełnego odpuszczenia win i kar. W dniu tym otwarte są wszystkie upusty Boże, przez które płyną łaski

— czytamy w Dzienniczku św. s. Faustyny (p.699).

W samym klasztorze w krakowskich Łagiewnikach święto obchodzone jest od 1944 r.

Mimo dynamicznego rozwoju kultu Miłosierdzia Bożego, święte oficjum (obecnie dykasteria) 1958 r. wprowadziło jego ograniczenie. W wydanym dokumencie kwestionowano nadprzyrodzoność objawień s. Faustyny, sprzeciwiono się wprowadzeniu Święta Miłosierdzia Bożego, zakazywało także rozpowszechniania obrazków i pism propagujących nabożeństwo w formach proponowanych przez s. Faustynę. Do kongregacji dotarło bowiem włoskie tłumaczenie fragmentów „Dzienniczka”, które jedna z zakonnic wyrwała z kontekstu oraz pozmieniała sens niektórych sformułowań w samym tekście.

Rok później, 6 marca 1959 r. święte oficjum wydało drugi dokument. Jego autorzy wycofali się w nim z negatywnego sądu dotyczącego prawdziwości objawień, nie zakazywano również propagowania samego kultu, ale powierzono to „roztropności biskupów, włącznie z usunięciem obrazów, które ewentualnie zostały już wcześniej wystawione do kultu”.

W Polsce wyjątkiem był kościół w Dolinie Miłosierdzia Bożego w pobliżu Jasnej Góry oraz kościół pw. św. Floriana Męczennika na stołecznej Pradze (obecnie katedra diecezji warszawsko-praskiej).

Pierwsze nabożeństwo do Miłosierdzia Bożego w kościele św. Floriana odbyło 5 października 1975 r. Zgodę u prymasa Stefana Wyszyńskiego wyjednał w lipcu 1975 r. brat Józef Szymanek ze Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego. Od tamtej niedzieli każdego piątego dnia miesiąca nabożeństwa do Miłosierdzia Bożego gromadziły setki osób z Warszawy i okolic. Przez pierwsze lata liturgiom przewodniczyli biskupi.

Proces beatyfikacyjny

W międzyczasie metropolita krakowski kard. Karol Wojtyła rozpoczął proces beatyfikacyjny s. Faustyny Kowalskiej na szczeblu diecezjalnym. W 1968 r. zebrane dokumenty przekazano do kongregacji ds. świętych w Rzymie. Hierarcha podjął także decyzję o nowym wydaniu „Dzienniczka” zgodnie z oryginałem. Zlecił także ekspertyzę teologiczną pozycji ks. prof. Ignacemu Różyckiemu z Papieskiego Wydziału Teologicznego w Krakowie. Jego naukowa analiza stała się podstawą do wydanej w 1978 r. decyzji kongregacji (obecnie dykasterii) nauki wiary, która zezwoliła na kult miłosierdzia Bożego. Prefekt kard. Franjo Šeper wyjaśnił wówczas, że wzięto pod uwagę wiele oryginalnych dokumentów nieznanych w 1959 r. oraz opinie biskupów w Polsce.

W 1985 r. Święto Miłosierdzia Bożego w archidiecezji krakowskiej wprowadził kard. Franciszek Macharski. 10 lat później na prośbę Konferencji Episkopatu Polski papież Jan Paweł II wprowadził je dla wszystkich diecezji w kraju.

Ważnym etapem rozwoju kultu miłosierdzia Bożego stała się jednak dopiero beatyfikacja s. Faustyny Kowalskiej. Odbyła się ona 18 kwietnia 1993 r. w Rzymie. Z kolei w 2000 r. papież kanonizował polską zakonnicę. Wyjaśnił wówczas, że chce w ten sposób „przekazać orędzie miłosierdzia nowemu tysiącleciu”. „Przekazuję je wszystkim ludziom, aby uczyli się coraz pełniej poznawać prawdziwe oblicze Boga i prawdziwe oblicze człowieka” – powiedział Jan Paweł II.

W czasie kanonizacji, realizując orędzie, papież ogłosił drugą niedzielę wielkanocną - Niedzielą Miłosierdzia Bożego. Dekret w tej sprawie wydała 5 maja 2000 r. watykańska kongregacja (obecnie dykasteria) ds. kultu Bożego i dyscypliny sakramentów.

Aby skorzystać tego dnia z odpustu zupełnego, wierni powinni wypełnić cztery warunki: pokładać ufność w Bogu, spełnić jeden z czynów miłosierdzia, być w stanie łaski uświęcającej i przystąpić do komunii świętej - czytamy w wykazie odpustów zupełnych wydanych przez Penitencjarię Apostolską.

„Żaden grzech ludzki nie przewyższa mocy miłosierdzia ani jej nie ogranicza. Ograniczyć ją może tylko od strony człowieka brak dobrej woli, brak gotowości nawrócenia, czyli pokuty, trwanie w oporze i sprzeciwie wobec łaski i prawdy, a zwłaszcza wobec świadectwa krzyża i zmartwychwstania Chrystusowego”

— napisał Jan Paweł II w encyklice „Dives in misericordia” („Bogaty w miłosierdziu”) z 30 listopada 1980 r.

Według Katechizmu Kościoła katolickiego uczynkami miłosierdzia są dzieła miłości, poprzez które pomagamy bliźnim w ich potrzebach duchowych i cielesnych.

Wśród uczynków względem ludzkiej duszy Kościół katolicki wymienia: grzeszących upominać, nieumiejętnych pouczać, wątpiącym dobrze radzić, strapionych pocieszać, krzywdy cierpliwie znosić, urazy chętnie darować oraz modlić się za żywych i umarłych. Do uczynków miłosiernych względem ciała Kościół zalicza: głodnych nakarmić, spragnionych napoić, nagich przyodziać, podróżnych w domu przyjąć, więźniów pocieszać, chorych nawiedzać oraz umarłych pogrzebać. Listę tych uczynków miłosierdzia Kościół zaczerpnął z innych tekstów biblijnych i z nauczania Jezusa.

Z kultem Miłosierdzia Bożego związany jest znany dziś na całym świecie obraz Jezusa Miłosiernego. Siostra Faustyna napisała w „Dzienniczku”, że Chrystus poprosił ją o wykonanie Jego wizerunku w białej szacie z otwartym sercem, z którego wychodzą dwa promienie z podpisem „Jezu, ufam Tobie”. „Blady promień oznacza wodę, która usprawiedliwia dusze”, a „czerwony promień oznacza krew, która jest życiem dusz” - czytamy w „Dzienniczku”. Jezus miał jej także wyjaśnić, że „spojrzenie z obrazu jest takie, jak spojrzenie z krzyża, dlatego spotkanie z wizerunkiem Jezusa Miłosiernego jest wniknięciem w cząstkę tajemnicy Odkupienia”.

Pierwszy taki obraz został namalowany w Wilnie w 1934 r. w pracowni Eugeniusza Kazimirowskiego. Wystawiono go w 1935 r. w Ostrej Bramie.

Natomiast najbardziej rozpoznawalnym na świecie wizerunkiem Jezusa Miłosiernego jest obraz pędzla Adolfa Hyły z kaplicy klasztornej Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia w sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach. Powstał on pod okiem jezuity, o. Józefa Andrasza, kierownika duchowego s. Faustyny. Poświęcił on go 16 kwietnia 1944 r.

Z orędziem związana jest także ustanowiona w Kościele „Godzina Miłosierdzia”, czyli 15.00. Jej celem jest uczczenie momentu śmierci Jezusa na krzyżu.

„Dzienniczek” s. Faustyny należy do najbardziej znanych dzieł literatury mistycznej. Zakonnica pisała go w latach 1934-1938 w Wilnie i Krakowie. Zawiera on m.in. modlitwę, którą miał podyktować sam Jezus – „Koronkę do Miłosierdzia Bożego”.

Podczas ostatniej pielgrzymki do Polski 17 sierpnia 2002 r. w Krakowie-Łagiewnikach Jan Paweł II zawierzył Miłosierdziu Bożemu losy świata i każdego człowieka. Jak zaznaczył, „w miłosierdziu Boga świat znajdzie pokój, a człowiek szczęście”.

PAP/mall