W Kościele katolickim w sobotę wspomnienie liturgiczne Grzegorza Wielkiego, który porzucił bogactwo i pozycję, by stać się ubogim mnichem, a jako papież przyczynił się do zakończenia trapiącej Rzym zarazy. Ponadto św. Grzegorz ujednolicił liturgię w Kościele zachodnim i zasłynął jako współtwórca chorału gregoriańskiego.

Od prefekta do ubogiego mnicha

Grzegorz urodził się w 540 r. w Rzymie w rodzinie zamożnych patrycjuszy. Jako młody człowiek zasłynął tym, że porzucił piastowane przez cztery lata (571-575) stanowisko prefekta, czyli namiestnika Rzymu, by wstąpić do zakonu benedyktynów.

Dysponując ogromnym majątkiem, zamienił swój własny rodzinny dom, jak również cztery inne posiadłości na Sycylii, na klasztory, w którym zamieszkali mnisi. Sam zamieszkał w jednym z nich wraz z dwunastoma towarzyszami, gdzie żył bardzo skromnie, modląc się i dużo poszcząc.

W 577 r. papież Benedykt I mianował Grzegorza diakonem Kościoła rzymskiego, a w 579 r. papież Pelagiusz II uczynił go swoim apokryzariuszem, czyli przedstawicielem na dworze cesarza wschodniorzymskiego.

Jako apokryzariusz Grzegorz spędził siedem lat w Konstantynopolu, gdzie wykazał się dużymi umiejętnościami dyplomatycznymi. Po tym czasie papież Pelagiusz II wezwał go z powrotem do Rzymu, gdzie pełnił funkcję jego osobistego sekretarza, a od 585 r. także opata klasztoru.

Pontyfikat Grzegorza Wielkiego

Po śmierci papieża w 590 r. Grzegorz został obwołany jego następcą. Mimo sprzeciwu samego zainteresowanego, który napisał nawet list do cesarza z prośbą o niezatwierdzanie jego wyboru, ostatecznie Grzegorz uległ namowom i 3 września 590 r. odbyła się jego konsekracja na biskupa Rzymu.

Kiedy Rzym nawiedziła niezwykle niszczycielska zaraza, już jako papież Grzegorz I zarządził procesję pokutną. Wyznaczył siedem kościołów, w których miały gromadzić się poszczególne stany: kler – w bazylice świętych Kosmy i Damiana; mnisi – w bazylice świętych Gerwazego i Protazego; mniszki – w kościele świętych Piotra i Marcelina; chłopcy – w bazylice świętych Jana i Pawła; wdowy – w kościele św. Eufemii, a wszyscy inni – w kościele św. Stefana na Celio.

Ponadto nowy papież polecił zorganizowanie procesji, które w intencji ustania epidemii szły ze wszystkich tych kościołów do bazyliki Matki Bożej Większej. Według podań podczas jednej z procesji papież Grzegorz zobaczył na niebie nad Mauzoleum Hadriana anioła chowającego do pochwy miecz. Wizja ta została zinterpretowana jako znak, że zaraza wkrótce się zakończy. Pamiątką tego wydarzenia jest znajdujący się do dziś nad Mauzoleum Hadriana posąg św. Michała Archanioła z mieczem.

Św. Grzegorz zasłużył się również na polu liturgii dzięki ujednoliceniu obrządku rzymskiego. Przed wprowadzoną przez niego reformą każdy kraj, a nawet niektóre diecezje, miały swój własny ryt liturgiczny.

Msze święte za zmarłych, chorał gregoriański, liczne dzieła literackie

To od pontyfikatu Grzegorza pochodzi zwyczaj odprawiania 30 mszy św. za zmarłych, zwanych gregoriańskimi. Zwyczaj ten św. Grzegorz zapoczątkował po śmierci pewnego mnicha, w którego celi odkryto znaczną sumę pieniędzy. W tamtym czasie posiadanie pieniędzy przez zakonników było surowo potępiane. Grzegorz polecił pochować ciało zmarłego zakonnika poza klasztorem, w miejscu niepoświęconym. Jednocześnie, chcąc zadbać o jego zbawienie, nakazał odprawić w jego intencji 30 mszy świętych dzień po dniu. Według podań ów mnich miał ukazać się św. Grzegorzowi we śnie i powiedzieć, że odprawione w jego intencji msze św. pomogły mu wydostać się z czyśćca.

Św. Grzegorz jest również uważany za jednego z twórców chorału gregoriańskiego, czyli tradycyjnego śpiewu liturgicznego, który pozostawał dominującym nurtem muzyki w Kościele łacińskim przez wiele stuleci.

Św. Grzegorz pozostawił po sobie wiele dzieł literackich. Do najbardziej znanych należą „Dialogi”, „Reguła pasterzowania”, „Sakramentarz” i „Homilie”. Zachowały się 852 listy świętego papieża.

Św. Grzegorz zmarł 12 marca 604 r. Już po śmierci nadano mu przydomek Wielki. Należy do czterech wielkich doktorów Kościoła zachodniego. Jest patronem m.in. uczniów, studentów, nauczycieli, chórów szkolnych, piosenkarzy i muzyków.

aja/PAP