W Kościele katolickim II niedziela Wielkanocna obchodzona jest jako Niedziela Miłosierdzia Bożego. Inspiracją do jej ustanowienia były objawienia św. s. Faustyny. Tam, gdzie jest wojna, potrzeba miłosiernej miłości Boga, w której świetle odsłania się wartość każdego ludzkiego życia – powiedział Jan Paweł II w 2002 r.

Słowo miłosierdzie pochodzi od łacińskiego „misericordia”. Powstało z dwóch terminów: „miseria”, który oznacza skrajny niedostatek, wołanie o litość i „cor”, czyli serce. Miłosierdzie oznacza zatem ludzkie serce, które widząc ludzki niedostatek gotowe jest interweniować, aby nieść pomoc.

Pojęcie „miłosierdzie” znane było już w Starym Testamencie. Pojawiało się jako doświadczenie poszczególnych osób, które znajdowały się w stanie winy lub doświadczały cierpienia.

Miłosierdzie nie tylko należy do pojęcia Boga, ale jest treścią życia całego Izraela i poszczególnych jego synów i córek, jest treścią obcowania z ich Bogiem, treścią dialogu, jaki z Nim prowadzą

— napisał papież Jan Paweł II w ogłoszonej w 1980 r. encyklice „Dives in misericordia” o Bożym Miłosierdziu (łac. Bogaty w miłosierdziu).

Papież podkreślił, że „misterium paschalne urzeczywistnienia miłosierdzie, które jest zdolne usprawiedliwić człowieka, przywrócić sprawiedliwość w znaczeniu owego zbawczego ładu, jaki Bóg od początku zamierzył w człowieku, a przez człowieka w świecie”.

Zaznaczył, że słowa Jezusa z Kazania na górze: „Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią” stanowią „streszczenie całej Dobrej Nowiny”, a zarazem są „prawem samej ekonomii zbawienia”.

Kościół żyje swoim autentycznym życiem, kiedy wyznaje i głosi miłosierdzie — najwspanialszy przymiot Stwórcy i Odkupiciela — i kiedy ludzi przybliża do Zbawicielowych zdrojów miłosierdzia, których jest dyspozytariuszem i szafarzem

—wskazał Jan Paweł II.

Objawienia s. Faustyny

Inspiracją dla ustanowienia Niedzieli Miłosierdzia Bożego były objawienia s. Faustyny Kowalskiej, w których w 1931 r. Jezusa powiedział jej: „Pragnę, ażeby pierwsza niedziela po Wielkanocy była świętem Miłosierdzia”. Słowa te zapisała w Dzienniczku znanym dziś na całym świecie.

Chrystus wyjaśnił s. Faustynie, że pragnie, aby „święto Miłosierdzia było ucieczką i schronieniem dla wszystkich dusz, a szczególnie dla biednych grzeszników”.

W dniu tym otwarte są wnętrzności miłosierdzia Mego, wylewam całe morze łask na dusze, które się zbliżą do źródła miłosierdzia Mojego. Która dusza przystąpi do spowiedzi i Komunii świętej, dostąpi zupełnego odpuszczenia win i kar. W dniu tym otwarte są wszystkie upusty Boże, przez które płyną łaski

— czytamy w Dzienniczku św. s. Faustyny (p.699).

Ważnym etapem rozwoju kultu Miłosierdzia Bożego była beatyfikacja s. Faustyny Kowalskiej 18 kwietnia 1993 r. w Rzymie. Siedem lat później, 30 kwietnia 2000 r., papież Jan Paweł II kanonizował bł. s. Faustynę. Podkreślił wtedy, że „poprzez serce Chrystusa ukrzyżowanego Boże Miłosierdzie dociera do ludzi. (…) a rozlewa się na całą ludzkość poprzez zesłanie Ducha, który w Trójcy Świętej jest Osobą-Miłością”.

W czasie kanonizacji papież ogłosił, że II Niedziela Wielkanocna od tej pory będzie nazywać się w całym Kościele „Niedzielą Miłosierdzia Bożego”. Dekret w tej sprawie wydała 5 maja 2000 r. watykańska kongregacja ds. kultu Bożego i dyscypliny sakramentów.

Wyjaśniono w nim, że decyzja papieża była odpowiedzią na pragnienie chrześcijan w wielu częściach świata, którzy „pragną wielbić Boże Miłosierdzie w liturgii, zwłaszcza świętując tajemnicę paschalną, w której największym blaskiem jaśnieje Boża łaskawość wobec wszystkich ludzi”.

Przychylając się do ich próśb, Ojciec Święty Jan Paweł II polecił, aby w Mszale Rzymskim po tytule +II Niedziela Wielkanocna+ dodać określenie +czyli Miłosierdzia Bożego+, nakazując zarazem, by w liturgii tej niedzieli posługiwano się zawsze tekstami, które na ten dzień przewidziane są w tymże Mszale i w Liturgii Godzin obrządku rzymskiego

— napisano w dekrecie podpisanym przez kard. Jorge A. Medina Estéveza.

W liście apostolskim „Novo millennio ineunte” na zakończenie Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, wydanym 6 stycznia 2001 roku, papież Jana Pawła II pisał o nowej wyobraźni miłosierdzia.

Potrzebna jest dziś nowa +wyobraźnia miłosierdzia+, której przejawem będzie nie tyle i nie tylko skuteczność pomocy, ale zdolność bycia bliźnim dla cierpiącego człowieka, solidaryzowania się z nim, tak aby gest pomocy nie był odczuwany, jako poniżająca jałmużna, ale jako świadectwo braterskiej wspólnoty dóbr

— wskazał Jan Paweł II.

W czasie uroczystości konsekracji bazyliki w Łagiewnikach, papież 17 sierpnia 2002 r. zawierzył świat Bożemu Miłosierdziu. W czasie mszy św. podkreślił, że „nie ma dla człowieka innego źródła nadziei, jak miłosierdzie Boga”. Wskazał, że wezwanie „Jezu ufam Tobie”, które wyraża ufność we wszechmocną miłość Boga, „jest szczególnie potrzebne w naszych czasach, w których człowiek doznaje zagubienia w obliczu wielorakich przejawów zła”.

Trzeba, aby wołanie o Boże miłosierdzie płynęło z głębi ludzkich serc, pełnych cierpienia, niepokoju, zwątpienia, poszukujących niezawodnego źródła nadziei.(…) Tam, gdzie panuje nienawiść i chęć odwetu, gdzie wojna przynosi ból i śmierć niewinnych, potrzeba miłosiernej miłości Boga, w której świetle odsłania się niewypowiedziana wartość każdego ludzkiego istnienia. Potrzeba miłosierdzia, aby wszelka niesprawiedliwość na świecie znalazła kres w blasku prawdy

— zaznaczył Jan Paweł II.

Opisując Sąd Ostateczny Chrystus w Ewangelii wymienił katalog siedmiu uczynków miłosierdzia względem ciała: godnych nakarmić; spragnionych napoić; nagich przyodziać; podróżnych w dom przyjąć; więźniów pocieszać; chorych nawiedzać; umarłych pogrzebać.

Wśród uczynków miłosierdzia względem duszy Kościół katolicki wskazuje: grzesznych upominać; nieumiejętnych pouczać; wątpiącym dobrze radzić; strapionych pocieszać; krzywdy cierpliwie znosić; urazy chętnie darować; modlić się za żywych i umarłych. Listę tych uczynków miłosierdzia Kościół zaczerpnął z innych tekstów biblijnych oraz z nauczania samego Jezusa.

Uczynkami miłosierdzia są dzieła miłości, poprzez które pomagamy bliźnim w potrzebach ciała i duszy

— wyjaśnia Katechizm Kościoła Katolickiego (KKK 2447). Zaznaczono w dokumencie, że „Spośród tych czynów jałmużna dana ubogim jest jednym z podstawowych świadectw miłości braterskiej; jest ona także praktykowaniem sprawiedliwości, która podoba się Bogu”.

Przywołując słowa św. Jan Chryzostoma Katechizm Kościoła Katolickiego wskazuje w p.2446, że „niedopuszczanie ubogich do udziału w swych własnych dobrach oznacza kradzież i odbieranie życia. Nie nasze są dobra, które posiadamy - należą one do ubogich”. „Najpierw trzeba zadośćuczynić wymaganiom sprawiedliwości, by nie ofiarować jako darów miłości tego, co się należy z tytułu sprawiedliwości. Gdy dajemy ubogim rzeczy konieczne, nie czynimy im ofiar osobistych, ale oddajemy im to, co należy do nich; spłacamy raczej powinność sprawiedliwości, niż wypełniamy dzieła miłosierdzia” - czytamy w KKK.

Papież Benedykt XVI w encyklice „Deus caritas est” (Bóg jest miłością) ogłoszonej 25 stycznia 2006 r. podkreślił, że „miłość — caritas zawsze będzie konieczna, również w najbardziej sprawiedliwej społeczności”.

Nie ma takiego sprawiedliwego porządku państwowego, który mógłby sprawić, że posługa miłości byłaby zbędna. Kto usiłuje uwolnić się od miłości, będzie gotowy uwolnić się od człowieka, jako człowieka. Zawsze będzie istniało cierpienie, które potrzebuje pocieszenia i pomocy. Zawsze będzie samotność. Zawsze będą sytuacje materialnej potrzeby, w których konieczna jest pomoc w duchu konkretnej miłości bliźniego

— zaznaczył Benedykt XVI.

Papież Franciszek bullą „Misericordiae vultus” (Oblicze miłosierdzia) 11 kwietnia 2015 r. ogłosił „Rok Święty Miłosierdzia”, który rozpoczął się w przypadającą 8 grudnia 2015 r. uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, a zakończył w przypadającą 20 listopada 2016 r. uroczystość liturgiczną Jezusa Chrystusa, Króla Wszechświata.

Mottem dedykowanego miłosierdziu Roku Świętego były słowa z Ewangelii świętego Łukasza: „Miłosierni, jak Ojciec”.

Papież zaznaczył w bulli, że „miłosierdzie to droga, która łączy Boga z człowiekiem, ponieważ otwiera serce na nadzieję bycia kochanym na zawsze, pomimo ograniczeń naszego grzechu”.

Niech słowo przebaczenia dotrze do wszystkich, a wezwanie do doświadczenia miłosierdzia niech nie pozostawi nikogo obojętnym

— zaapelował Franciszek.

Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów 18 maja 2020 r. wydała także „dekret o wpisaniu wspomnienia św. Faustyny Kowalskiej, dziewicy, do ogólnego kalendarza rzymskiego”.

Papież Franciszek nakazał, aby imię św. Marii Faustyny (Heleny) Kowalskiej, dziewicy, zostało wpisane do ogólnego kalendarza rzymskiego, a jej wspomnienie dowolne wszyscy obchodzili 5 października.

Niech to nowe wspomnienie zostanie wpisane do wszystkich kalendarzy oraz ksiąg liturgicznych do odprawiania mszy św. i Liturgii Godzin, przyjmując załączone do tego dekretu teksty liturgiczne, które mają być przetłumaczone, zatwierdzone a po zatwierdzeniu przez tę dykasterię opublikowane przez konferencje episkopatów

— zaznaczono w dekrecie podpisanym przez prefekta watykańskiej kongregacji kard. Roberta Saraha.

kk/PAP