Interesujący tekst na łamach „Washington Post” na temat niedawnej pielgrzymki Franciszka do Iraku napisał korespondent tej gazety Chico Harlan. Był on jednym z siedemdziesięciu dziennikarzy, którzy papieskim samolotem udali się w tę podróż. Jego relacja nie koncentruje się jednak na przesłaniu wizyty, towarzyszących jej słowach czy gestach, lecz na innym aspekcie, związanym z największym wyzwaniem, przed jakim stoją dziś wszystkie kraje świata, a mianowicie koronawirusem.

„W reaktorze jądrowym do produkcji koronawirusa”

Przed pielgrzymką każdy korespondent, który zgłosił swój udział w podróży, otrzymał za darmo od Watykanu dwie dawki szczepionki Pfizer-BioNTech. Jak pisze Harlan:

Na początku wydawało się, że to prezent od jednego z nielicznych państw, które mają pod dostatkiem szczepionek. Ale kiedy zaczęła się podróż, zrozumiałem: zostaliśmy zaszczepieni, ponieważ mieliśmy porzucić wiele zasad dotyczących pandemii.

W dalszej części tekstu amerykański dziennikarz opisuje szczegóły pielgrzymki pod kątem bezpieczeństwa epidemiologicznego, zauważając olbrzymi kontrast pomiędzy surowym reżimem sanitarnym panującym w większości krajów świata, a tym, co działo się podczas owej wizyty. Otóż Franciszkowi wszędzie towarzyszyły wielkie tłumy niezaszczepionych ludzi, nienoszących maseczek i stłoczonych ramię w ramię. Tak było na trasach jego przejazdu, na Mszy na stadionie w Erbilu czy też w Bagdadzie podczas Mszy w kościele, pełnym śpiewających głośno ludzi, gdzie z powodu braku wentylacji ledwo można było oddychać. Jak wspomina Harlan:

To było jak przebywanie w reaktorze jądrowym do produkcji koronawirusa.

Taka sama atmosfera panowała na zapleczu pielgrzymki. Autor pisze, że dziennikarze z papieskiej świty nieustannie przebywali wśród tłumów, podróżowali ciasno stłoczeni mikrobusami, kłębili się w hotelowych restauracjach w kolejkach do bufetu czy jeździli windami w towarzystwie trzech lub czterech osób. Wszystkie te zachowania byłyby nie do pomyślenia w Europie czy Ameryce Północnej. W głowie Harlana wciąż kołatała myśl o koronawirusie i jego możliwości nieograniczonego rozprzestrzeniania się. Jak pisze:

Tylko jedna rzecz mnie uspokajała: szczepionka. Dlatego wracałem myślami do ludzi, którzy nie mieli takiej samej ochrony jak my, jak katolicy stłoczeni na mszy w Bagdadzie. Zastanawiałem się: kto spośród tych tłumów zachoruje w ciągu kilku dni? Czy udział we mszy może doprowadzić do śmierci?

Bóg zatroszczy się o Irakijczyków

Harlanowi nie dawała spokoju w tym wszystkim postawa Franciszka, który, sam wcześniej zaszczepiony, razem ze swoimi zaszczepionymi współpracownikami, chodził wśród niezaszczepionych tłumów, co nie do pomyślenia byłoby w Watykanie. Dziennikarz zastanawiał się, czy papież, który zawsze zalecał przestrzeganie wszelkich zasad sanitarnych, który sam został zaszczepiony jako jeden z pierwszych i który podkreślał, że szczepienie jest obowiązkiem etycznym, nie naraził w rzeczywistości wielu osób na ryzyko groźnej choroby.

Ta myśl tak dręczyła Harlana, że podczas drogi powrotnej do Rzymu postanowił bezpośrednio zapytać Franciszka, w jaki sposób ważył on ryzyko związane z pielgrzymką i czy martwił się o zdrowie tych, którzy zebrali się tłumnie, by go zobaczyć. Franciszek odpowiedział mu, że ​​głęboko przemyślał tę podróż, modlił się i podjął decyzję, mając świadomość związanego z nią ryzyka oraz w przekonaniu, że Bóg zatroszczy się o Irakijczyków, którzy mogli być narażeni na wirusa.

Kult publiczny w dobie pandemii

Z tekstu w „Washington Post” wynika, że odpowiedź nie zadowoliła Harlana. W jej kontekście katolicy mogą spojrzeć jednak w nieco innym świetle na problem praktyk religijnych w dobie pandemii. W tym samym czasie bowiem episkopaty i biskupi na całym świecie (także w Rzymie i we Włoszech) stosują się do rygorystycznych obostrzeń sanitarnych. Liczba osób w kościołach jest limitowana, w niektórych krajach świątynie są nawet zamknięte, publiczne odprawianie mszy – zawieszone, a udzielanie komunii – zakazane. Mamy do czynienia z bezprecedensowym w skali świata ograniczeniem wolności religijnej, która usprawiedliwiona jest względami zdrowotnymi. Większość hierarchów katolickich godzi się z tym, uznając, że uczestnictwo w Eucharystii musi ustąpić przed wyższą koniecznością, jaką jest nienarażanie ludzi na niebezpieczeństwo zarażenia się wirusem.

Jak się ma do tego jednak postawa Franciszka w Iraku oraz jego słowa wypowiedziane na pokładzie samolotu? Stwierdził przecież wyraźnie, że miał świadomość ryzyka związanego ze swym zachowaniem, a jednak podjął taką decyzję w przekonaniu, że Bóg zatroszczy się o Irakijczyków (Irakijczyków, którzy nie byli zaszczepieni, przybywali na spotkania z nim tłumnie, nie nosili w większości maseczek i nie przestrzegali żadnych zasad sanitarno-epidemiologicznych).

Z drugiej strony mamy na świecie całą rzeszę biskupów, którzy zupełnie inaczej postępują wobec wiernych pragnących uczestniczyć w Eucharystii. Ci wierni, świadomi ryzyka zarażenia, nie tworzą tłumów, zachowują między sobą dystans, noszą maseczki, dezynfekują ręce, a jednak często nie mają możliwości udziału we Mszy, ponieważ drzwi kościołów są przed nimi zamknięte.

Czy jest do pomyślenia, aby któryś z tych biskupów organizował masowe nabożeństwa, podczas których nie obowiązywałyby żadne rygory sanitarne, a następnie oświadczył, że przecież Bóg zatroszczy się o wszystkich obecnych na zgromadzeniu? Czyżby nie mieli takiej wiary jak Franciszek?

Na całym świecie Kościół ma dylemat, jak sprawować kult publiczny w dobie pandemii. Proponowane są różne rozwiązania. Nie da się jednak pogodzić tych dwóch postaw: Franciszka w Iraku i biskupów w Europie (nawet w Rzymie). Nie da się też pogodzić stojącej za nimi argumentacji. Kto ma więc rację? Jaka postawa jest właściwa? Słowa Franciszka na pokładzie samolotu naprawdę dają wiele do myślenia…