Liturgia Wielkiego Piątku w Kościele katolickim jest upamiętnieniem męki Pańskiej i śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu. Jest to jedyny dzień w roku, w którym nie jest sprawowana Msza św., bo to dzień największej żałoby w Kościele.

Skromniejsze uroczystości z powodu pandemii

W tym roku ze względu na epidemię koronawirusa udział w tej liturgii będzie ograniczony do pięciu osób. Nie odbędzie się również droga krzyżowa ulicami Warszawy.

Centrum liturgii wielkopiątkowej jest uroczysta adoracja krzyża – adoracja Syna Bożego, który oddał życie za zbawienie wszystkich ludzi. Nie będzie jej towarzyszyło ucałowanie krzyża, tylko przyklęknięcie przed nim lub skłonienie głowy.

W kościołach katolickich były przygotowywane groby pańskie, które odwiedzały tłumy wiernych. W tym roku groby będą skromniejsze, a adoracja przy nich będzie możliwa tylko w Wielką Sobotę z zachowaniem przepisu, że maksymalnie pięć osób jednorazowo może przebywać w kościele. Nie odprawia się w tym dniu mszy św., jedynie po południu celebrowane jest nabożeństwo, podczas którego śpiewa się pieśni o krzyżu i tajemnicy komunii świętej. Czytane są odpowiednie fragmenty Pisma Świętego.

Jak wygląda nabożeństwo wielkopiątkowe?

Nabożeństwo wielkopiątkowe rozpoczyna się liturgią słowa, w której naczelne miejsce zajmuje opis męki Pańskiej według św. Jana. W tym dniu wierni koncentrują się na rozważaniu biblijnego opisu męki Pańskiej i śmierci Chrystusa na Krzyżu, a następnie na adoracji i uczczeniu krzyża świętego. Liturgia podkreśla bardziej chwałę odkupienia przez krzyż niż poniżenia przez mękę.

W uroczystej modlitwie powszechnej Kościół w tym dniu pamięta o wszystkich. W sposób szczególny wierni modlić się będą za zmarłych na koronawirusa, za całą służbę zdrowia, która walczy z epidemią, za zarażonych na koronawirusa i ich rodziny. Modlić się będą również o zachowanie pokoju na świecie, za starszych braci w wierze (żydów) i za rządzących państwami.

Wielki Piątek jest dniem skupienia, powagi, wzmożonej pobożności i gorliwych praktyk religijnych. Jest także dniem ścisłego postu. Zgodnie z zaleceniami Kościoła, należy zrezygnować w tym dniu nie tylko z jedzenia potraw mięsnych, ale również zachować post co do ilości spożywanych pokarmów: tylko raz w ciągu dnia można zjeść do syta.

Niektóre bardzo pobożne osoby przez cały ten dzień dobrowolnie wstrzymują się od jedzenia i picia lub piją tylko czystą wodę i spożywają trochę suchego chleba.

Początki Wielkiego Piątku

Pierwsze liturgiczne obchody Wielkiego Piątku odbyły się w starożytnej Jerozolimie. Wierni gromadzili się przed wschodem słońca przed kolumną biczowania, a później przy grobie, aby adorować drzewo krzyża.

W odniesieniu do Rzymu pierwsze opisy celebracji Wielkiego Piątku pochodzą z VII w. Pierwszy typ liturgii sprawowany był przez papieża w kościele św. Jana Jerozolimskiego i obejmował odczytanie opisu męki Pańskiej wg św. Jana, modlitwę powszechną i procesję z relikwiami krzyża.

Drugi typ liturgii był sprawowany w licznych kościołach prezbiterialnych, obejmował lekturę Pisma, adorację krzyża i komunię św., konsekrowaną wcześniej. Ten typ liturgii upowszechnił się w średniowieczu w całej Europie. W późniejszych wiekach upowszechniło się przenoszenie Najświętszego Sakramentu do grobu Pańskiego.

W XIX w. na terenach dawnej Rzeczypospolitej groby pańskie w kościołach zaczęły nabierać także patriotycznego wymiaru.

gah/PAP