Papież Franciszek ustanowił nowe normy dotyczące walki z pedofilią w Kościele. W opublikowanym dokumencie ogłosił nowe procedury w sprawie zgłaszania przypadków molestowania i przemocy seksualnej oraz rozliczania biskupów z ich działań.

Ponadto w dokumencie w formie Motu proprio, zatytułowanym „Vos estis lux mundi” (Wy jesteście światłem świata) Franciszek wprowadził obowiązek zgłaszania przez kleryków i zakonników oraz zakonnice przypadków pedofilii, a także ich tuszowania. Zalecił każdej diecezji uruchomienie łatwo dostępnego systemu przyjmowania sygnałów o nadużyciach.

Kolejne papieskie decyzje są realizacją zapowiedzi działań przedstawionych w czasie zwołanego przez Franciszka lutowego szczytu przewodniczących episkopatu na temat ochrony nieletnich w Kościele. Rozporządzenie to ma charakter uniwersalny i ma zostać wprowadzone w całym Kościele katolickim; obowiązywać będzie od 1 czerwca tego roku.

W nowym dokumencie papież napisał: „Nasz Pan Jezus Chrystus wzywa każdego wiernego, aby był przejrzystym wzorem cnót, prawości i świętości”.

Przestępstwa związane z wykorzystywaniem seksualnym obrażają naszego Pana, powodując u ofiar szkody fizyczne, psychiczne i duchowe oraz szkodzą wspólnocie wiernych

—podkreślił Franciszek.

Aby takie zjawiska, w jakichkolwiek formach, nie miały więcej miejsca, potrzebne jest nieustanne i głębokie nawrócenie serc, potwierdzone konkretnymi i skutecznymi działaniami, które angażowałyby wszystkich w Kościele, tak aby osobista świętość i zaangażowanie moralne mogły przyczynić się do krzewienia pełnej wiarygodności przepowiadania ewangelicznego i skuteczności misji Kościoła.

Papież przyznał, że „chociaż wiele już uczyniono, musimy nadal uczyć się z gorzkich lekcji przeszłości, aby patrzeć z nadzieją w przyszłość”. Wskazał na kluczową odpowiedzialność biskupów, którzy kierują miejscowymi kościołami „radami, zachętami i przykładem, ale także mocą swego autorytetu i świętej władzy”.

Dobrze, aby na poziomie powszechnym zostały przyjęte procedury mające na celu zapobieganie i zwalczanie tych przestępstw, będących zdradą zaufania wiernych

—wskazał Franciszek.

Wyjaśnił, że nowe przepisy mają zastosowanie w przypadkach m.in. zmuszania kogoś przy użyciu przemocy lub gróźb albo nadużycia władzy do dokonywania lub poddawania się czynnościom seksualnym, dopuszczania się czynności seksualnych z osobą małoletnią lub bezradną - czyli chorą, z ułomnościami - wytwarzania, prezentowania, przechowywania lub rozpowszechniania, także w sieci, pornografii dziecięcej, oraz rekrutowania lub nakłaniania osoby małoletniej czy bezradnej do udziału w prezentacjach pornograficznych.

Konferencje Episkopatów, synody biskupów Kościołów patriarchalnych i diecezje muszą ustanowić w ciągu roku od wejścia w życie tych przepisów jeden lub więcej stabilnych systemów, łatwo dostępnych dla każdego w celu składania zawiadomień, także poprzez ustanowienie specjalnego urzędu kościelnego - nakazał papież.

Postanowił, że ilekroć duchowny lub członek instytutu życia konsekrowanego lub stowarzyszenia życia apostolskiego otrzyma wiadomość lub ma uzasadnione powody, by sądzić, że mógł zostać popełniony czyn nadużycia, ma obowiązek niezwłocznego zgłoszenia tego czynu ordynariuszowi miejsca, w którym do tego doszło.

Franciszek zastrzegł zarazem, że zawiadomienie może być zawsze skierowane do Stolicy Apostolskiej bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela papieskiego.

Osobie składającej zawiadomienie nie można narzucać żadnego obowiązku milczenia w stosunku do treści tegoż zawiadomienia

—podkreślił.

Jak napisał, „władze kościelne są zobowiązane, aby ci, którzy twierdzą, że są poszkodowani, wraz ze swoimi rodzinami, byli traktowani z godnością i szacunkiem”. Obejmuje to takie podejście, jak przyjęcie, wysłuchanie i wsparcie, również za pośrednictwem właściwych służb, pomoc duchowa, pomoc medyczna, terapeutyczna i psychologiczna.

Nowością dokumentu jest wyznaczenie zadania prowadzenia dochodzenia przez metropolitów w przypadku, gdy czynów dopuścił się biskup. Metropolici muszą natychmiast zwrócić się do kompetentnej kongregacji w Watykanie z wnioskiem o powierzenie im zadania rozpoczęcia dochodzenia.

Po raz pierwszy wydany został nakaz, by dykasteria postępowała bezzwłocznie, czyli w ciągu 30 dni od otrzymania pierwszego zawiadomienia lub wniosku o powierzenie dochodzenia metropolicie dostarczyła stosowne instrukcje dotyczące trybu postępowania w konkretnym przypadku.

Następnie metropolita ma obowiązek pozyskać wszelkie informacje i dokumenty, niezbędne w dochodzeniu, a przechowywane w archiwach urzędów kościelnych i zwracać się o pomoc również do instytucji cywilnych.

Jednocześnie w dochodzeniu „uznaje się domniemanie niewinności osoby podejrzanej” - podkreślił papież.

Franciszek zdecydował, że prowincje kościelne, Konferencje Episkopatów, Synody Biskupów i Rady Hierarchów mogą ustanowić fundusz przeznaczony na wsparcie kosztów dochodzeń.

Papież położył nacisk na to, że nowe przepisy „stosuje się bez uszczerbku dla praw i obowiązków ustanowionych gdziekolwiek w ustawodawstwie państwowym, w szczególności dotyczących ewentualnych obowiązków zawiadomienia właściwych władz cywilnych”.

Zdaniem koordynatora ds. ochrony dzieci i młodzieży KEP o. Adama Żaka najważniejszą zmianą, jaką wprowadza dokument, jest pociągnięcie do odpowiedzialności biskupów ordynariuszy i wyższych przełożonych zakonnych.

To jest moim zdaniem najważniejsza nowość tego dokumentu. Co prawda w poprzednim Motu proprio +Come una madre amorevole+ z 2016 roku była mowa o odpowiedzialności przełożonych kościelnych, ale opisane tam procedury nie były jasne

—zaznaczył.

Jak wyjaśnił duchowny, nowy dokument jest w tym względzie bardzo szczegółowy.

Jest tam m.in. zapis mówiący, że metropolita, który prowadzi sprawę, musi co 30 dni zdawać sprawę z tego, jaki jest postęp, a dochodzenie powinno się zakończyć do 90 dni. Ponadto po zgłoszeniu doniesienia o rażącym zaniedbaniu biskupa do metropolity ma zostać powiadomiona Stolica Apostolska za pośrednictwem nuncjusza. To są bardzo konkretne normy postępowania

—ocenił.

O. Żak poinformował, że nowe normy dotyczą nie tylko przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich, ale też „bezbronnych dorosłych”.

Chodzi o dorosłe osoby niepełnosprawne umysłowo lub fizycznie, ale też takie, którym lęk - na przykład przed przełożonym - odbiera czasowo zdolność podejmowania decyzji. Może się to odnosić np. do kleryków czy do innych osób, które faktycznie nawet sporadycznie nie są zdolne obronić się przed agresją. To pojęcie bezbronnych dorosłych jest znacznie szersze niż to, które zostało sformułowane w poprzednich normach z 2001 i 2010 r., bo tam była mowa jedynie o niepełnosprawnych umysłowo

—poinformował.

W opinii o. Żaka, nowe Motu proprio jest recepcją tego, co zostało powiedziane na szczycie watykańskim poświęconym wykorzystywaniu małoletnich.

To jest najważniejsze - wytyczenie jasnej drogi w sprawie pociągania do odpowiedzialności za niedopełnienie obowiązków przez biskupów i najwyższych przełożonych zakonnych. Co ważne, dotyczy to także tych biskupów, którzy już zakończyli swoją posługę i są na emeryturze

—podkreślił.

Papież nakłada na duchownych diecezjalnych i zakonnych ścisły obowiązek niezwłocznego powiadomienia ordynariusza miejsca o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wykorzystania osoby małoletniej. Ma to przeciwdziałać zmowie milczenia. Poleca też ustanowienie w ciągu roku od wejścia w życie nowych przepisów, stabilnego systemu zgłaszania przestępstw. Te działania mają ułatwić ofiarom dostęp do osób, wyznaczonych do przyjmowania zgłoszeń. W Polsce mamy już sieć delegatów, którzy są we wszystkich diecezjach i w większości zakonów. Jednak może się okazać, że w stosunku do tego, do czego zobowiązuje nas dokument, struktura ta będzie wymagała ulepszeń

—ocenił o. Żak.

Dodał, że dokument wchodzi w życie 1 czerwca i będzie obowiązywał w całym Kościele katolickim.

Prymas Polski abp Wojciech Polak, który jest Delegatem KEP ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży wyjaśnił w komunikacie przesłanym w piątek PAP, że takie „ogólnokościelne wytyczne” były niezwykle potrzebne. Istnieją bowiem konferencje episkopatów, które w działaniach podejmowanych przeciw pedofilii są bardziej zaawansowane i już wypełniły wezwanie skierowane przez Jana Pawła II do opracowania wytycznych dotyczących postępowania kanonicznego wobec oskarżonych, są jednak również takie, które dotąd wytycznych nie mają.

Abp Polak wyjaśnił, że ogłoszone dziś Motu propio definiuje dokładnie m.in. na czym polega przestępstwo przeciwko szóstemu przykazaniu z osobą małoletnią, jakie obejmuje czyny i grupy osób, jakie procedury należy stosować przy przyjmowaniu zgłoszeń oraz jaką troską objąć osoby wykorzystane.

Jest to niezwykle ważny dokument dzięki któremu wszystkie dotychczasowe wytyczne stają się jednolitym prawem obowiązującym w Kościele katolickim - także katolickich obrządków wschodnich - na całym świecie

—ocenił.

Dokument nie ogranicza się jednak do zebrania wytycznych, ale również, co jest nowością i czego dotąd nie było w regulacjach krajowych, zawiera procedury dotyczące działań, do których zobowiązuje kardynałów, patriarchów i arcybiskupów, a także wyższych przełożonych zakonnych (np. prowincjałów), w odniesieniu do biskupa oskarżonego o konkretne wykroczenia bądź zaniechanie wymaganych działań. Jak podkreślił dotąd takich zapisów nie było.

Choć ta sfera należy do Stolicy Apostolskiej zgodnie z bezpośrednim zwierzchnictwem papieża nad biskupami, to nowością Motu proprio jest dodanie prawnych regulacji dotyczących biskupów” - zaznaczył. Wyjaśnił, że ukazane są w nim konkretne procedury wskazujące rolę arcybiskupa metropolity, który - ścisłe współpracując z Kongregacją Nauki Wiary Stolicy Apostolskiej - będzie wykonywał jej polecenia w odniesieniu do biskupa oskarżonego zarówno o konkretne wykroczenia jak i zaniedbanie bądź zaniechanie wymaganych działań.

Abp Polak dodał, że dotychczas biskup diecezjalny podejmował działania odnośnie do księdza podejrzanego o przestępstwo. Musiał on zawiadomić Kongregację Nauki Wiary, a ta przekazywała mu instrukcje dotyczące dalszego postępowania z danym duchownym. Teraz arcybiskup metropolita będzie musiał w taki sam sposób postępować w przypadku oskarżenia biskupa z diecezji wchodzących w skład jego metropolii.

Chciałbym podziękować Ojcu Świętemu za ten bardzo konkretny wyraz troski o Kościół, który nie jest tylko szczególną zachętą, ale daje konkretne narzędzia do bardzo praktycznego działania, które będą musiały być podjęte

—podsumował prymas.

ann/PAP