Wręczono nagrody – Kustosz Pamięci Narodowej. "Są nie tylko opiekunami dziedzictwa, lecz także często jego obrońcami"

Na Zamku Królewskim w Warszawie odbyło się wręczenie nagród – Kustosz Pamięci Narodowej. Otrzymali je ludzie, którzy zasłużyli się w upamiętnianiu historii Polski. Wydarzenie było pod patronatem prezydenta RP Andrzeja Dudy. „Symboliczny tytuł Kustosza ma sens znacznie szerszy niż pierwotne znaczenie tego słowa. Kustosze Pamięci Narodowej są nie tylko opiekunami dziedzictwa, lecz także często jego obrońcami” - czytamy w przesłanym przez prezydenta liście.

Kustosz Pamięci Narodowej

Podczas uroczystości, która odbywa się pod patronatem prezydenta RP, po raz XXIV uhonorowano ludzi zasłużonych w upamiętnianiu historii Polski.

Symboliczny tytuł Kustosza ma sens znacznie szerszy, niż pierwotne znaczenie tego słowa. Kustosze Pamięci Narodowej są nie tylko opiekunami dziedzictwa, lecz także często jego obrońcami

— napisał prezydent Andrzej Duda w liście do uczestników.

Wiceprezes IPN Karol Polejowski wręczył w sumie cztery nagrody. Otrzymali je: Gabriel Garçon, naukowiec i działacz polonijny we Francji, Andrzej Władysław Kaczorowski, dziennikarz, opozycjonista, w okresie PRL związany ze strukturami „Solidarności” na wsi, oraz – pośmiertnie – Adam Chętnik, etnograf, badacz kultury kurpiowskiej, działacz na rzecz polskości Warmii i Mazur. Zgodnie z tradycją uhonorowano także organizację – Koło Polaków z Indii 1942-1948 zrzeszające byłych polskich uchodźców ewakuowanych z ZSRR, którzy znaleźli schronienie w Indiach.

Nasi Kustosze Pamięci Narodowej (…) dzięki swojej działalności nie tylko zachowują pamięć o przeszłości, ale kładą podwaliny pod to, aby przetrwała ona w przyszłych pokoleniach

— zaznaczył Polejowski.

Jak podkreślili organizatorzy, nagrodzony Gabriel Garçon – profesor Wyższej Szkoły Inżynieryjnej w Lille, pochodzący z rodziny polskich górników osiadłych we Francji -„znakomicie propaguje polską historię i kulturę w środowisku francuskojęzycznym. Był związany z ważnymi polonijnymi organizacjami, pełnił wysokie funkcje, m.in. w Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży Polskiej, Kongresie Polonii Francuskiej, Polskim Zjednoczeniu Katolickim”.

Należę do trzeciego pokolenia na emigracji. Od przeszło 50 lat pracuję w różnych stowarzyszeniach polonijnych na terenie północnej Francji i tyleż lat zbieram dokumenty archiwalne dotyczące tej części narodu polskiego, która osiedliła się tam na mocy francusko-polskiej konwencji z 3 września 1919 roku. Bardzo często (…) podkreślałem, że dla ratowania od zapomnienia historii tej fali emigracyjnej konieczna jest współpraca z polskimi instytucjami rządowymi czy pozarządowymi

— powiedział Garçon.

Nagrodę odebrał także Andrzej Władysław Kaczorowski – w latach 80. członek Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Był obserwatorem strajków społecznych i dziennikarzem związanym m.in. z Instytutem Wydawniczym „Pax” oraz prasą podziemną. Relacjonował strajki chłopskie w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie, będąc jednocześnie ich uczestnikiem.

Swoją wiedzę wykorzystuje w przygotowywaniu publikacji i prowadzeniu badań historycznych

— zaznaczyli organizatorzy uroczystości.

Odbierając nagrodę, Kaczorowski przypomniał swojego nauczyciela:

Przede mną Kustoszem Pamięci Narodowej został obecny tu ksiądz infułat Jan Sikorski, który uczył mnie na religii nie tylko prawd wiary, ale i prawdziwej historii Polski, których nie było przecież w PRL-owskich podręcznikach.

Pośmiertne odznaczenie

Pośmiertnie tytuł Kustosza Pamięci Narodowej otrzymał Adam Chętnik, zmarły w 1967 roku etnograf, badacz Kurpiowszczyzny i działacz narodowy. W 1927 roku założył w Nowogrodzie Skansen Kurpiowski – pierwsze tego rodzaju muzeum w Polsce. Działał na rzecz Polaków zamieszkujących Warmię i Mazury w czasie plebiscytu w 1919 roku. Nagrodę odebrał jego wnuk Jacek Chętnik.

W Skansenie Kurpiowskim w Nowogrodzie im. Adama Chętnika jest pomnik (…), a na nim napis, puenta życiowa mojego dziadka: „Czyniąc, zastanawiam się, czy to dobre dla Polski” zaznaczył.

Koło Polaków z Indii

Zgodnie z tradycją nagrodą uhonorowana została także organizacja - otrzymało ją Koło Polaków z Indii 1942-1948.

Choć po zakończeniu II wojny światowej Polska znalazła się w obozie zwycięskim, to w wyniku imperialistycznej polityki sowieckiej utraciła suwerenność. Większość polskich uchodźców z Indii udała się do Wielkiej Brytanii, skąd niektórzy ruszyli w dalszą drogę (…). Stowarzyszenie powstało dopiero w 1990 roku, chociaż myśl o jego formalnym założeniu zrodziła się po pierwszym światowym zjeździe Polaków z Indii w 1971 roku (…). Od początku istnienia Koła jego członkowie wspierają potrzebujących – dotkniętych chorobą czy kataklizmem mieszkańców Indii

— napisali organizatorzy.

Nagrodę odebrała przedstawicielka Koła Polaków z Indii 1942-1948 Iwona Ryszkowska. Podkreśliła, że historia Polaków w Indiach jest często nieznana:

Było to dla mnie bardzo trudne, gdy moi znajomi Anglicy pytali się, jak moja mama znalazła się w Indiach, i nie mogli zrozumieć. (…) To, że Rosjanie weszli do Polski ze wschodu, było dla nich zupełnie niezrozumiałe.

Po uroczystości odbył się koncert muzyki ludowej w wykonaniu Kapeli Kurpiowskiej.

Nagrodę „Kustosz Pamięci Narodowej” przyznaje się corocznie osobom, a także instytucjom i organizacjom społecznym za szczególnie aktywny udział w upamiętnieniu historii narodu polskiego w latach 1939–89 oraz za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami IPN. Nagrodę w 2002 r. ustanowił ówczesny prezes IPN prof. Leon Kieres, a jej pomysłodawcą był ówczesny dyrektor krakowskiego oddziału IPN prof. Janusz Kurtyka (prezes IPN w latach 2005-10).

xyz/PAP