W drugiej połowie XVI w. miał miejsce proces rozkładu państwa zakonu kawalerów mieczowych i podziału ich terytorium między Szwecję, Danię i – ujmując rzecz w uproszczeniu – Rzeczpospolitą.

W wydarzeniach tych osobną rolę odegrała Ryga. W czasach „zakonnych” miasto wraz z okolicznymi posiadłościami ziemskimi stanowiło teoretycznie część arcybiskupstwa ryskiego, ale faktycznie miało status autonomiczny. Kiedy szlachta inflancka zawierała układ wileński (1561) z Zygmuntem Augustem i ustanawiano więzi formalnoprawne między Inflantami a Litwą (potem rozszerzone na Koronę, a wreszcie na całą Rzeczpospolitą), gród nad Dźwiną pozostał niezaangażowany w ten proces i umocnił swą odrębność, przyjmując zwierzchność cesarza niemieckiego i status wolnego miasta Rzeszy. Przez kolejnych 20 lat Ryga chroniła…