To, że Niemcy skutecznie kamuflowały swoje zbrodnicze działania wobec Żydów było jedną z przyczyn tego, iż powstanie w getcie warszawskim było jednym z nielicznych przejawów żydowskiego ruchu oporu. Dla większości Żydów masowe zabijanie w czasie Holokaustu było po prostu niewyobrażalne - mówi PAP brytyjski historyk Roger Moorhouse.

19 kwietnia 2023 r. przypada 80. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim, największej akcji zbrojnej podjętej przez Żydów przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej. W walkach wzięło udział ok. 600 członków Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i ok. 400 - Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW). Według niemieckich danych, w powstaniu zginęło bądź zostało schwytanych – co zwykle kończyło się śmiercią w obozach zagłady – ponad 56 tys. Żydów.

Pogląd o bierności Żydów

Moorhouse przyznaje, że rozpowszechniony pogląd o bierności Żydów w obliczu Holokaustu jest w dużej mierze słuszny, choć było od tego kilka godnych uwagi wyjątków, jak właśnie powstanie w getcie warszawskim czy opór wobec deportacji w Będzinie w sierpniu 1943 r.

Myślę, że podstawową przyczyną tej bierności był po prostu brak wiedzy. Nazistowskie Niemcy były bardzo skuteczne w kamuflowaniu swoich zbrodniczych działań wobec Żydów, dlatego ogromna większość Żydów niewiele wiedziała, poza plotkami i pogłoskami. Ponadto dla większości z nich masowe zabijanie w czasie Holokaustu było po prostu niewyobrażalne. Nadzieja, że pogłoski okażą się bezpodstawne i że będzie można kontynuować jakieś życie, była bardzo skutecznym hamulcem dla żydowskiego oporu

— wyjaśnia Moorhouse.

W przypadku Warszawy zatem dopiero masowe deportacje latem 1942 roku pokazały, że niemiecka polityka jest w zasadzie eksterminacyjna - i dopiero wtedy żydowski opór w getcie zaczął się na poważnie

— wskazuje.

Choć jak zaznacza, to powstanie - wobec dobrze uzbrojonych i zaopatrzonych sił SS i Wehrmachtu - było od początku skazane na niepowodzenie.

Roger Moorhouse to brytyjski historyk i pisarz specjalizujący się w historii II wojny światowej. Jest autorem lub współautorem kilkunastu książek na ten temat. Najważniejsze z nich to „Pakt diabłów. Sojusz Hitlera i Stalina” o współpracy niemiecko-sowieckiej w latach 1939-1941, „Stolica Hitlera. Życie i śmierć w wojennym Berlinie” oraz „Polska 1939. Pierwsi przeciwko Hitlerowi” o polskiej wojnie obronnej.

W sierpniu tego roku w Wielkiej Brytanii wydana zostanie jego najnowsza książka „The Forgers” („Fałszerze”), opowiadająca o Grupie Ładosia - polskich dyplomatach z poselstwa w Bernie, którzy ratowali Żydów przed Holokaustem wystawiając im fałszywe paszporty. Jej publikacja w Polsce jest zaplanowana na przyszły rok.

W 2020 roku Moorhouse został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP za wkład w rozpowszechnianie wiedzy o polskiej historii w Wielkiej Brytanii.

CZYTAJ TEŻ:

— Gliński w „Jerusalem Post”: Powstańcy z getta warszawskiego to byli Żydzi ale także obywatele Polski. Jesteśmy kustoszami ich pamięci

— „FAZ”: To nie bestie zorganizowały i bez skrupułów dokonały mordu na europejskich Żydach, ale całkiem zwykli, przeciętni Niemcy

— Żydzi i Polacy w przededniu 80. rocznicy wybuchu Powstania w getcie warszawskim. Marsz Żywych i uroczystości w Warszawie

pn/PAP