Ostatniego dnia Kongresu Pamięci Narodowej ogłoszono laureatów Nagrody Kustosz Pamięci Narodowej oraz medalu „Reipublicae Memoriae Meritum”. Nagrodzeni to strażnicy narodowej pamięci, upamiętniający historię narodu polskiego i przekazujący dziedzictwo narodowe kolejnym pokoleniom. Wśród laureatów jest Arkadiusz Gołębiewski - pomysłodawca oraz twórca Festiwalu „Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci”.

W gali uczestniczyli m.in. prezes IPN dr Karol Nawrocki, wiceminister kultury Jarosław Sellin, marszałek senior Antoni Macierewicz oraz ambasador RP we Włoszech Anna Maria Anders, a także pułkownik Stanisława Kociełowicz „Iskierka”.

Jeden z Ojców Niepodległości Polski, napisał, że naród bez pamięci, nie jest narodem – jest zbiorowiskiem ludzi zamieszkujących dane terytorium. Z całą pewnością narodowa pamięć, historia, wspólne przeżywanie naszej przeszłości – obok naszego pięknego języka ojczystego, dziedzictwa kulturowego – jest tym, co decyduje o naszej narodowej tożsamości. Jest tym, co decyduje o tym, że jesteśmy jednym, dumnym, wspaniałym polskim narodem

— powiedział podczas gali prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki.

Zaznaczył także, że gala jest również okazją do posumowania pierwszego Kongresu Pamięci Narodowej przygotowanego przez Instytutu Pamięci Narodowej.

Z całą pewnością było to wydarzenie przełomowe w co najmniej kilku wymiarach. Chciałbym przede wszystkim podkreślić, że przez te trzy dni uzmysłowiliśmy i udowodniliśmy sobie, że wciąż jako naród mamy głęboką zdolność transferu wiedzy historycznej

— wskazał.

Już dzisiaj wiemy, że w ciągu trzech dni Kongresu odwiedziło nas 13 tys. osób, a pośród nich było 7 tys. osób, co jest najlepszym dowodem na to, że historia wciąż dla naszego narodu jest bardzo ważna

— dodał.

Premier w liście: „Pamięć formuje naszą tożsamość”

Wiceminister kultury Jarosław Sellin odczytał również list premiera Matusza Morawieckiego skierowany do uczestników gali.

W ciągu ponad dwudziestu lat nagrodą Kustosz Pamięci Narodowej uhonorowano wiele osób, instytucji i organizacji społecznych podejmujących różne działania – działania często bezkompromisowe, odważne. Działania zawsze oparte na pełnej zaangażowania pracy na rzecz zachowania zbiorowej pamięci w kształcie wiernym historycznej prawdzie

— zaznaczył premier.

Szef polskiego rządu zaznaczył, że „pamięć formuje naszą tożsamość oraz wartości, którymi kierujemy się w naszym postępowaniu, kształtując tym samym naszą przyszłość”.

Kustosz Pamięci Narodowej to strażnik pamięci zbiorowej, a zatem strażnik tego, co dla trwania wspólnoty narodowej fundamentalne. To strażnik opartego na historii, więc dla wspólnoty, szczególnego etosu. Strażnik ciągłości pamięci, dzięki której czerpiąc z doświadczeń i dokonań przeszłości, możemy – świadomi własnego dziedzictwa i tożsamości odważnie spoglądać w przyszłość

— podkreślił Mateusz Morawiecki.

Arkadiusz Gołębiewski wśród laureatów

Dziękuje kapitule za to, że dostrzegła moje działania. To nagroda nie tylko dla mnie, ale i dla podobnych do mnie szaleńców, z którymi robię to wszystko. Dla ludzi, którzy podjęli tematykę AK i podziemia niepodległościowego w czasie, gdy mogło to im zaszkodzić w karierze

— mówił Arkadiusz Gołębiewski.

Trzeba pobudzać świadomość przeszłości wśród młodego pokolenia, żeby wiedzieli, z jakich domów wyszli

— podkreślił.

Ten Kongres pokazał, że te ziarenka rzucane w różne środowiska przyniosły owoce

— dodał Gołębiewski.

Tytułem Kustosza Pamięci Narodowej zostali również nagrodzeni:

ks. infułat Jan Sikorski – kapłan archidiecezji warszawskiej, doktor teologii, pierwszy naczelny kapelan Duszpasterstwa Więziennego RP,

Stowarzyszenie Grupa Historyczna „Zgrupowanie Radosław”,

Polish Falcons of America – organizacja polonijna z ponad 130-letnią tradycją,

post mortem: Stanisław Maria Jankowski (1945–2022), historyk, badacz, publicysta.

„Reipublicae memoriae meritum”

W ostatnim dniu Kongresu Pamięci Narodowej zostały również medale „Reipublicae memoriae meritum”. Medalem złotym został odznaczony Kazimierz Krajewski – prawnik, historyk, jeden z najwybitniejszych badaczy konspiracji niepodległościowej lat II wojny światowej i konspiracji antykomunistycznej, autor monumentalnych publikacji poświęconych konspiracji nowogródzkiej. Działacz społeczny, współpracownik Fundacji Pamiętamy. Członek Światowego Związku Żołnierzy AK. Głęboko zaangażowany w działalność pomocową dla b. żołnierzy Armii Krajowej z terenu Białorusi i Litwy.

Medalem złotym został także odznaczony Tomasz Karasiński – działacz społeczny, pasjonat historii, rekonstruktor. Od wielu lat zajmuje się propagowaniem wśród młodzieży wiedzy na temat Polskiego Państwa Podziemnego, powstania warszawskiego, Żołnierzy Wyklętych i polskich Kresów. Od 15 lat prowadzi Stowarzyszenie Grupa Historyczna „Zgrupowanie Radosław”. Aktywnie wspiera Instytut Pamięci Narodowej oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w działaniach edukacyjnych.

Medal złoty otrzymał także Maciej Jabłoński – generał Wojska Polskiego. Jako dowódca 12. Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej, która swoje tradycje wywodzi od „Błękitnej Armii”, zaangażował się w upamiętnienie żołnierzy Generała Hallera, 6 Dywizji Strzelców Polskich oraz 6 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej ze Lwowa. Wspierał także inicjatywę uczczenia samego Józefa Hallera poprzez ustawienie jego pomnika przed wejściem do koszar Szczecińskiej Dywizji.

Post mortem medalem złotym został odznaczony Zbigniew Wawer – wybitny muzealnik, historyk, znawca i popularyzator zagadnień wojskowości XX w. Autor książek poświęconych udziałowi polskich formacji zbrojnych w bitwach o Tobruk i Monte Cassino. Całe życie zawodowe z wielkim zaangażowaniem zabiegał o właściwe miejsce czynu zbrojnego żołnierza polskiego w europejskiej pamięci historycznej. Zmarł 12 grudnia 2022 r.

Z kolei srebrnym medalem odznaczony został Marcin Zarzecki – socjolog, nauczyciel akademicki, od 2019 roku prezes Polskiej Fundacji Narodowej. Z jego inicjatywy i dzięki jego staraniom 8 czerwca 2022 roku w Waszyngtonie otwarto Muzeum Ofiar Komunizmu. Misją tej placówki jest prezentowanie światu obrazu komunizmu widzianego z perspektywy narodów, które żyły pod jego jarzmem. Muzeum opowiada również o zmaganiach Polaków z próbami narzucenia im ideologii komunistycznej, poczynając od walki z bolszewicką Rosją w 1920 r., aż do powstania NSZZ „Solidarność”.

Medal srebrny otrzymała także Magdalena Pszczółkowska – konsul Generalna Rzeczypospolitej Polskiej w Toronto. Opiekunka polskich miejsc pamięci w Kanadzie – cmentarzy i pomników. Aktywnie wspiera projekty Instytutu Pamięci Narodowej m.in. „Szlaki Nadziei”. Dzięki jej staraniom IPN nawiązał współpracę z Royal Canadian Military Institute, a także kanadyjskimi instytucjami kultury i organizacjami polonijnymi.

TRANSMISJA Z GALI:

Nagroda „Kustosz Pamięci Narodowej” została ustanowiona w lipcu 2002 r. przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej prof. Leona Kieresa. Jest ona przyznawana za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939–1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej. Kandydatów do Nagrody mogą zgłaszać instytucje, organizacje społeczne i naukowe oraz osoby fizyczne. Ma charakter honorowy, a jej laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. Od 2012 r. jedna z pięciu Nagród może zostać przyznane pośmiertnie. Wyróżnienie ma charakter honorowy, a jego laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. W roku 2023 Nagroda została przyznana po raz dwudziesty drugi.

W gronie dotychczas wyróżnionych tytułem Kustosza Pamięci Narodowej znajdują się min. Tomasz Strzembosz (2002), Władysław Bartoszewski (2004), Zofia i Zbigniew Romaszewscy (2006), prof. Janusz Kurtyka (2010), Zofia i Andrzej Pileccy (2015), Prezydent RP prof. Lech A. Kaczyński (2017), Prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski (2019), a także Komitet Katyński (2010), Społeczny Komitet Pamięci Górników KWK „Wujek” w Katowicach poległych 16 grudnia 1981 r. (2011), Stowarzyszenie „Memoriał” (2012) i Polskie Muzeum w Rapperswilu (2015).

Z kolei Medal „Reipublicae Memoriae Meritum” to odznaczenie cywilne nadawane przez Prezesa IPN. Medal został ustanowiony w 2015 r. przez prezesa IPN, dr. Łukasza Kamińskiego. Może zostać nadany instytucjom, organizacjom i osobom fizycznym za wybitne zasługi w działalności publicznej i społecznej dla upamiętniania historii Narodu Polskiego w latach 1917–1990 oraz wspierania IPN w działalności edukacyjnej, naukowej i wydawniczej. Medal dzieli się na trzy stopnie: złoty, srebrny i brązowy.

Od czwartku na PGE Narodowym w Warszawie pod hasłem „Historia mówi przez pokolenia” odbywał się trzydniowy Kongres Pamięci Narodowej. W 26 panelach poświęconych historii Polski XX wieku wzięli udział historycy z Polski i zza granicy, m.in. prof. Andrzej Nowak, prof. Stéphane Courtois, prof. Stephen Hicks, prof. Hans-Jürgen Bömelburg, prof. Grzegorz Kucharczyk, dr Ladislav Kudrna, publicyści, dziennikarze, społecznicy, blogerzy oraz osoby związane bezpośrednio z historią naszego kraju, m.in. córka gen. Andersa – Anna Maria Anders.

IPN zorganizował także liczne wydarzenia edukacyjne i kulturowe, festiwal filmowy, strefę nowych technologii, wystawy multimedialne, a także strefę edukacyjną dla najmłodszych oraz spotkania z grupami rekonstrukcji historycznej.

olnk/wPolityce.pl/PAP/ipn.gov.pl