IPN podpisał porozumienie o współpracy z Centrum Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy

To porozumienie usprawni współpracę, pozwoli w oparciu o przeszłość tworzyć lepszą przyszłość – powiedział w poniedziałek prezes IPN dr Karol Nawrocki podczas ceremonii podpisania porozumienia o współpracy z Centrum Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy.

Poszukiwania miejsc spoczynku ofiar totalitaryzmów

Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki oraz dyrektor Centrum Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy dr Arunas Bubnys podpisali w poniedziałek porozumienie o współpracy w zakresie poszukiwań miejsc spoczynku ofiar totalitaryzmów. Podczas konferencji prasowej w Centralnym Przystanku Historia IPN w Warszawie prezes Karol Nawrocki przywołał słowa jednego z wodzów indiańskich Józefa „Grzmota”, który mówił, że „nie porzuca się ziemi w której pochowane są kości naszych ojców”. Wyjaśnił, że taki jest cel porozumienia zawieranego z Centrum Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy, ponieważ obie strony dążą do tego, aby żadna z ofiar systemów totalitarnych nie została zapomniana. Jako przykład dotychczasowej współpracy wymienił poszukiwania zamordowanych przez NKWD w latach 1945-1946 na terenie dawnego majątku Tuskulanum w Wilnie. Według szacunków litewskich historyków w Tuskulanach pogrzebanych zostało 767 osób, w tym 559 Litwinów i 52 Polaków, zamordowanych przez NKWD w latach 1944-1947. Wśród nich znaczącą część stanowią żołnierze Armii Krajowej.

Prezes IPN przypomniał, że współpraca z CBLiROML w zakresie poszukiwań archiwalnych i badań historycznych trwa już od kilkunastu lat. Dodał, że dzięki niej udaje się zlokalizować nieznane miejsca pochówku osób, które zginęły w walkach z nazizmem i komunizmem. Podkreślił, że system sowiecki „nie rozróżniał narodowości, zarówno w teoriach jak i swoim czynie”. Dodał, że w kontekście zbrodni popełnianych przez Rosję na Ukrainie polsko-litewskie porozumienie nabiera szczególnego wymiaru.

A co nasze spotkanie czyni aktualnym i jest przerażające to fakt, że mapa sowieckiego terroru sprzed 80 lat dzisiaj stanowi mapę zagrożenia dla współczesnej Europy i współczesnego świata

— powiedział dr Karol Nawrocki.

W rozmowie z PAP dr Karol Nawrocki powiedział, że totalitaryzmy połączyły w cierpieniu oba narody, a zawarta umowa pozwoli na upamiętnienie ich przedstawicieli, którzy zostali zamordowani.

Dzięki tej umowie poszukiwania, identyfikacja i uroczysty pochówek stają się możliwe

— podkreślił.

Promowanie wiedzy o dwóch totalitaryzmach

Szef Służby Zagranicznej MSZ Arkady Rzegocki, powiedział, że jednym z celów komunizmu była nie tylko sowietyzacja obu narodów, ale również dążenie do wykreślenia z historii ich wspólnej przeszłości, tego „jak wiele nas łączyło”. Jego zdaniem celem obu państw musi być wskazywanie, jak wiele pozytywnych tradycji wniosły oba narody do historii Europy.

Naszym wspólnym zadaniem jest promowanie wiedzy o dwóch totalitaryzmach i o tym, że nasza część Europy stworzyła ważne tradycje parlamentarne i wolnościowe niezwykle ważne dla współczesnej Europy

— powiedział Rzegocki. Zapewnił, że Ministerstwo Spraw Zagranicznych będzie wspierać wysiłki obu instytucji.

„Zaczynamy nowy etap naszej współpracy”

Dyrektor Centrum Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy dr Arunas Bubnys powiedział, że dotychczasowa i przyszła współpraca obejmuje również wspólną organizację wystaw i wydawanie publikacji historycznych.

Dziś zaczynamy nowy etap naszej współpracy, która teraz będzie ukierunkowana na poszukiwanie ofiar systemów totalitarnych oraz prace związane z ekshumacjami zamordowanych i poległych.

Przypomniał, że poszukiwania mogą obejmować także terytorium Polski.

Na terytoriach obu naszych państw można odnaleźć zamordowanych – żołnierzy Armii Krajowej i partyzantów litewskich

— powiedział.

Centrum Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy

Podpisane w poniedziałek porozumienie daje możliwość nawiązania ściślejszej współpracy w następujących obszarach działalności obu instytucji w zakresie poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar totalitaryzmów (w tym wspólnych prac archeologiczne i ekshumacyjne), poszukiwania krewnych mieszkających na terytorium państw obu stron, identyfikacji genetycznej ofiar, kwerend archiwalnych i badań historycznych w zakresie poszukiwań i identyfikacji oraz praktycznej wymiany doświadczeń w zakresie metodologii prowadzenia poszukiwań archiwalnych i badań historycznych, poszukiwań miejsc pochówku ofiar, prac ekshumacyjnych i identyfikacyjnych.

Istniejące od października 1992 r. Centrum Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy działa na mocy ustawy z 5 czerwca 1997 r. Centrum zajmuje się m.in. badaniem ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych na Litwie, prześladowań oraz ruchem oporu wobec okupujących reżimów. Jednym z przykładów działania Centrum jest ujawnienie w 2018 r. zbioru dokumentów i relacji dotyczących sowieckich zbrodni popełnianych na Litwie w latach 1944–1953. Centrum zarządza również Muzeum Okupacji i Walk o Wolności, które mieści się w dawnej wileńskiej siedzibie niemieckiego gestapo i sowieckiego NKWD i KGB.

olnk/PAP