W Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku oraz na terenie Warszawy, odbył się Przegląd Przeszłość/Przyszłość, zorganizowany przez Fundację im. Janusza Kurtyki. Wydarzenie miało dynamiczną i wieloaspektową formułę, na którą złożył się cykl debat, konferencja naukowa, gala rozdania nagród Fundacji, wystawa przedstawiająca inicjatywy upamiętniające Holokaust na terenie Polski, zwiedzanie ekspozycji Muzeum Józefa Piłsudskiego oraz Biblioteki im. Janusza Kurtyki, a także spacer historyczny po Warszawie.

Przedsięwzięcie to było podsumowaniem działalności organizacji, prezentującym jej działalność na różnych polach. Nawiązując do misji Fundacji, skupiającej się na promocji rodzimej historii i historiografii, dokonano przeglądu najbardziej wartościowych prac naukowych oraz oddolnych inicjatyw, związanych z popularyzacją oraz upamiętnieniem dziejów Polski i jej bohaterów.

Nagrody im. Janusza Kurtyki

Momentem kulminacyjnym Przeglądu był drugi dzień wydarzenia (28 sierpnia 2021 r.). Podczas uroczystej gali nagrodzono laureatów IV i V edycji Konkursu o Nagrodę im. Janusza Kurtyki. Wyróżnienie to jest narzędziem działania Fundacji służącym upowszechnianiu wiedzy o polskiej historii i historiografii poza granicami kraju poprzez poszerzenie dostępności językowej i promocję najlepszych pozycji wydanych na rodzimym rynku. Od 2017 r. Nagroda przyznawana jest raz w roku.

Do IV edycji Konkursu, której temat przewodni brzmiał „Wobec systemu sowieckiego i ideologii komunistycznej”, napłynęło 30 zgłoszeń. Zwyciężyła w niej książka prof. Andrzeja Nowaka pt. „Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 – zapomniany appeasement”, wyróżnienie zaś otrzymała monografia dr. hab. Bogusława Kopki „Gułag nad Wisłą. Komunistyczne obozy pracy w Polsce 1944–1956”.

W V edycji Konkursu nagrodzono zaś książki oscylujące wokół zagadnienia „Pakt Hitler-Stalin. Geneza i konsekwencje sojuszu niemiecko-sowieckiego”. Za najlepszą spośród 10 zgłoszonych publikacji uznano pracę dr Sławomira Dębskiego „Między Berlinem a Moskwą. Stosunki niemiecko-sowieckie 1939–1941”, wyróżniono zaś studium prof. Marka Kornata „Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop-Mołotow.

Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej”. Laureaci otrzymali efektowne statuetki i dyplomy, ponadto w ramach Nagrody ich książki zostaną przetłumaczone na języki kongresowe oraz wydane w prestiżowym zachodnim wydawnictwie naukowym. Fundacja zadba również o ich promocję za granicą.

Debata laureatów

Po wręczeniu statuetek odbyła się debata Laureatów. Skupiała się ona głównie wokół różnych aspektów relacji polsko-rosyjskich oraz reakcji naszych zachodnich sojuszników na przeszłe, współczesne i przyszłe wyzwania. Tłem dyskusji stały się wydarzenia historyczne, które powinny być dla nas, Polaków, lekcją w zakresie możliwych rozstrzygnięć. Laureaci opisywali również swoje doświadczenia związane z kwerendami archiwalnymi i bibliotecznymi w Rosji oraz trudności pojawiające się w ich trakcie.

Tego dnia dokonano również podsumowania Konkursu o Nagrody Przeszłość/Przyszłość, mającego na celu promocję oraz honorowanie oddolnych inicjatyw, popularyzujących rodzimą historię i jej bohaterów. W kategorii „Upamiętnienie w terenie”, obejmującej projekty ukierunkowane na komemorację polskich patriotów oraz ważnych wydarzeń w dziejach naszego kraju poprzez m.in wmurowywanie tablic czy budowę pomników, zwyciężył dr Dominik Szulc.

Laureatem w kategorii „Dyplomacja publiczna i troska o dobre imię Polski za granicą” został Janusz Sporek. W ramach tej kategorii oceniano inicjatywy promujące polską historię i broniące dobrego imienia Rzeczpospolitej za granicą.

Nagrodę w kategorii „Strażnicy ksiąg”, przewidzianej dla ponadstandardowych przedsięwzięć księgarzy, antykwariuszy, bibliotekarzy i wydawców, przyczyniajacych się do promocji rodzimych dziejów, otrzymał Zbigniew Markert, Łukasz Grzesiak tryumfował zaś w kategorii „Innowacyjne formy edukacji historycznej”, która honorowała inicjatywy popularyzujące polską historię z wykorzystaniem niestandardowych metod edukacyjnych, dostosowanych do współczesnego odbiorcy. Na zakończenie drugiego dnia Przeglądu uczestnicy wydarzenia mieli okazję zwiedzenia wystawy stałej Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.

Wydarzenia te były transmitowane on-line. Nagranie dostępne jest na kanale youtube Fundacji:

Debaty specjalistów

Pierwszego dnia Przeglądu (27 sierpnia), odbyły się trzy debaty z udziałem specjalistów, w trakcie których poruszano problemy, związane z promocją polskiej historii. W pierwszej z nich, zatytułowanej „Dyplomacja publiczna i troska o dobre imię Polski za granicą”, poruszano m.in. problemy związane ze znaczeniem faktów z przeszłości dla aktualnych bilateralnych stosunków naszego kraju z partnerami. Dywagowano przy tym również na temat spójnej wizji dziejów naszego kraju oraz strategii jej promowania. W rozmowie udział wzięli prof. Joanna Dyduch (Uniwersytet Jagielloński), Hanna Radziejowska (Instytut Pileckiego w Berlinie) oraz dr Andrzej Szabaciuk (Katolicki Uniwersytet Lubelski, Instytut Europy Środkowej w Lublinie).

W kolejnej debacie, poświęconej kwestii „upamiętnienia w terenie”, podejmowano zagadnienia, dotyczące sposobów godnego uwiecznienia bohaterów narodowych. Uczestniczyli w niej prof. Krzysztof Malicki (Uniwersytet Rzeszowski), dr Maciej Korkuć (IPN Kraków) oraz dr Piotr Oleńczak (Warszawa).

Ostatnia z rozmów dotyczyła zaś pamięci tradycyjnej i innowacyjnej. W tym przypadku dyskusje skupiły się wokół nowatorskich form edukacji historycznej i muzealnej oraz roli książki w społeczeństwie. Swoimi refleksjami dzielili się dr Tomasz Makowski (Biblioteka Narodowa), dr Marek Szymaniak (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku) i Andrzej Mietkowski (Biblioteka Narodowa). Rozmowy prowadzili członkowie zespołu Fundacji: Paweł Kurtyka (Prezes Zarządu), Piotr Brulikis oraz dr Artur Goszczyński.

Debaty transmitowane były on-line. Dostępne do ponownego oglądnięcia są na kanale youtube Fundacji: