Na Zamku Królewskim w Warszawie odbyła się we wtorek uroczystość wręczenia nagrody IPN „Kustosz Pamięci Narodowej”. W tym roku za upamiętnianie historii narodu polskiego z lat 1939-89 otrzymali ją Jerzy Giza, Czesław Nowak, ks. Władysław Palmowski, redemptoryści z Radia Maryja i Muzeum Polskie w Ameryce.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: 20. edycja nagrody IPN „Kustosz Pamięci Narodowej”

Prezes IPN Jarosław Szarek dziękując laureatom za ich pracę, a także składając im hołd, podkreślił, że ich służba Rzeczypospolitej wiązała się z wyborem wartości - potwierdzonym codzienną pracą na rzecz polskiego dziedzictwa.

Od powodzenia tej pracy, wierności tym wartościom, które niesiecie, zależy przyszłość Polski

— zaznaczył.

Przedstawiając działalność tegorocznych laureatów: Jerzego Gizy, Czesława Nowaka, ks. Władysława Palmowskiego, redemptorystów tworzących Radio Maryja oraz Muzeum Polskiego w Ameryce prezes IPN przypomniał m.in. strajk podjęty przez załogę kopalni „Piast” w Bieruniu po wprowadzeniu stanu wojennego i wiersz, który wówczas napisano: „Wyjeżdżajcie już chłopcy od +Piasta+ (…), Złota klatka wyniesie Was w górę”.

Dzisiaj ta złota klatka jest pełna. Jest wielka rzesza naszych rodaków, która chciałby do tej klatki wsiąść. Tłum zbiera się przed tą klatką, złotą klatką, tylko w którą stronę ta klatka powiedzie? W dół czy w górę? Wy do tej złotej klatki nigdy nie wsiedliście

— mówił do laureatów Szarek.

W uroczystości wręczenia nagród, podczas której odczytano listy okolicznościowe od prezydenta Andrzeja Dudy, marszałek Sejmu Elżbiety Witek i premiera Mateusza Morawieckiego, wzięli udział przedstawiciele władz państwowych, m.in. Sejmu, MKDNiS i Najwyższej Izby Kontroli. Obecni byli także weterani II wojny światowej; komendantka Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, także działaczka społeczna Maria Mirecka-Loryś oraz sędzia Bogusław Nizieński - weteran Armii Krajowej i Narodowej Organizacji Wojskowej; w latach 1999-2004 Rzecznik Interesu Publicznego i kawaler Orderu Orła Białego.

Zachowanie pamięci jest warunkiem trwania narodu, to właśnie wspólna pamięć jest tym, co nas łączy, co buduje naszą tożsamość i pozwala określać kierunki, w jakich chcemy podążać w przyszłości

— napisał prezydent Andrzej Duda.

Marszałek Sejmu Elżbieta Witek zwróciła z kolei uwagę, że „niezbywalnym obowiązkiem wobec przeszłości i jej bohaterów jest upowszechnienie wiedzy tak, żeby zapadła głęboko w zbiorową świadomość”. Premier Mateusz Morawiecki gratulując laureatom podkreślił w liście, że pielęgnowanie przez nich pamięci jest „żywym źródłem siły wskazującym nowe drogi działania”.

Czesław Nowak laureatem

Tegoroczni laureaci to pedagog, publicysta i działacz społeczny Jerzy Giza z Nowego Sącza; działacz Solidarności represjonowany przez władze PRL Czesław Nowak, który był jednym z organizatorów strajków w Gdańsku w latach PRL-u, ks. Władysław Palmowski - kapelan Solidarności i osób represjonowanych w stanie wojennym w Nowej Hucie w Krakowie, redemptoryści tworzący Radio Maryja, którzy - jak podkreślił IPN - „nie ustają w utrwalaniu pamięci o bohaterstwie Polaków w czasie II wojny światowej” oraz działające od 1935 r. Muzeum Polskie w Ameryce - jedna z najstarszych organizacji polonijnych w Stanach Zjednoczonych.

W czasie uroczystości uhonorowani zostali również laureaci „Kustosza” z 2020 r. (gala wręczenia nagród nie odbyła się wówczas z powodu epidemii): Kazimierz Cholewa - działacz Solidarności i wieloletni prezes Towarzystwa Parku im. dr H. Jordana w Krakowie; Wasyl Haniewicz - mieszkaniec Tomska i popularyzator historii Polaków na Syberii, zmarły w ubiegłym roku rzeźbiarz Andrzej Pityński - twórca znanego Pomnika Katyńskiego w Jersey City w USA, Wojciech Ziembiński - działacz opozycji antykomunistycznej, inicjator budowy Pomnika Poległym i Pomordowanym na Wschodzie, a także austriacki Komitet Pamięci Gusen.

Nagroda „Kustosz Pamięci Narodowej” przyznawana jest od 2002 r. osobom i instytucjom za upamiętnianie dziejów Polaków z lat 1939-89, a także za działalność publiczną zbieżną z misją IPN. Instytut podkreśla, że wyróżnienie to ma m.in. chronić wartości, dzięki którym Polska przetrwała przez lata zniewolenia. Pomysłodawcą nagrody, która w tym roku przyznana została po raz dwudziesty, był historyk Janusz Kurtyka, prezes IPN w latach 2005-10.

W 2019 r. nagrody wręczono Wandzie Półtawskiej, Januszowi Horoszkiewiczowi, Markowi Strokowi, Polskiemu Towarzystwu Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie, oraz - pośmiertnie - Ryszardowi Kaczorowskiemu, ostatniemu prezydentowi RP na uchodźstwie. W ubiegłych latach laureatami zostali m.in. Władysław Bartoszewski, gen. Janusz Brochwicz-Lewiński „Gryf”, Paweł Jasienica, prezydent Lech Kaczyński, Janusz Krupski, rosyjskie stowarzyszenie „Memoriał”, a także Tomasz Merta, Zofia i Zbigniew Romaszewscy, historyk prof. Tomasz Strzembosz, Studium Polski Podziemnej, Oleg Zakirow i Związek Sybiraków.

mly/PAP