Instytut Pamięci Narodowej w wyjątkowy sposób uczcił 40. rocznicę wywalczenia rejestracji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Zebrało się wówczas w Warszawie ok. 20 tys. rolników, którzy po Mszy św. w Katedrze św. Jana złożyli wieniec na Grobie Nieznanego Żołnierza. 12 maja, na pl. Piłsudskiego, zaprezentowano wszystkie wystawy lokalne o rolniczej „Solidarności”, eksponowane dotychczas w 18 miejscowościach różnych regionów Polski. Z tej okazji Poczta Polska przedstawiła także specjalnie wydany znaczek okolicznościowy.**

Rejestracja NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych

40 lat temu w tym miejscu zebrały się tysiące ludzi. Rolnicy, którzy przybyli tutaj z całej Polski. Przyszli, aby złożyć wieniec przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Wcześniej cieszyli się rejestracją NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych. Ten szlak, którym przeszli rolnicy 40 lat temu, wyznaczał ich kierunek działania w tamtym czasie. To była droga wierności tradycji, zachowania wiary ojców, poszanowania własności i przywiązania do obyczajów

— podkreślił podczas wernisażu prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek.

Przypomniał też historię walki polskich rolników i chłopów z systemem komunistycznym.

Droga w to miejsce sprzed 40 laty była długa. Nie zaczęła się latem 1980 roku. Droga do niezależnej, wolnej wsi zaczęła się dużo wcześniej. Zaczęła się w zderzeniu z systemem komunistycznym. To były pierwsze powojenne lata, działalność PSL, partii, która była nie tylko ludową, ale ogólnonarodową, mającą oparcie na wsi. Była nadzieją milionów Polaków, że system komunistyczny uda się odsunąć za pomocą kartki wyborczej. To się nie udało. Polska wieś za ten opór zapłaciła wysoką cenę, ale później były kolejne lata represji i czas kolektywizacji. […] I to polska wieś, miliony polskich chłopów swym oporem, cierpieniami, ofiarami tamtego czasu doprowadziły do tego, że Polska była jedynym państwem w całym sowieckim bloku, gdzie w rękach chłopów i rolników została zachowana własność indywidualna. […] Szli tym szlakiem dziewiętnastowiecznego oporu opisanego w polskich powieściach. Szli tym szlakiem, który wyznaczała Maria Konopnicka słowami „Roty”: „Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród”. Nie porzucili ziemi, nie porzucili wiary, nie porzucili obyczaju i wartości. I to doprowadziło do zwycięstwa

— przypomniał prezes IPN.

Zaznaczył też, że 40 lat temu „Jan Kułaj mówił ze łzami w oczach »Chłopi! Polska i ziemia nasza – zwyciężyliśmy!«. To było wielkie zwycięstwo. Ale tego zwycięstwa by nie było bez wsparcia Kościoła, bez wsparcia prymasa Wyszyńskiego”.

12 maja na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie stanęły wszystkie wystawy lokalne o rolniczej „Solidarności”, eksponowane dotychczas w 18 miejscowościach różnych regionów Polski.

Okolicznościowy znaczek wydany przez Pocztę Polską

Podczas wernisażu zaprezentowany został znaczek Poczty Polskiej poświęcony „Solidarności” rolniczej, wprowadzony do obiegu w dniu 40. rocznicy rejestracji NSZZ RI „Solidarność”.

Na znaczku przedstawiono wpisany w kształt Polski bochen chleba, symboliczne przedstawiający fundamentalne znaczenie rolników dla kraju, w tle – barwy narodowe. Autorem projektu jest Jan Konarzewski. Na okolicznościowej kopercie umieszczono fotografię przedstawiającą członków i sympatyków NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” przez budynkiem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie w dniu rejestracji związku, 12 maja 1981 r. Projekt został zrealizowany we współpracy z wnioskodawcą – Instytutem Pamięci Narodowej oraz z NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”.

Prezes Poczty Polskiej Tomasz Zdzikot wystosował list, w którym podkreślił, że „NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” to symbol wolnego i niezależnego kraju oraz dumnego narodu, który potrafił walczyć o swoje prawa i godność. Dzięki działalności opozycji antykomunistycznej Polska była w stanie na nowo stać się suwerenna”.

Poczta Polska, pragnąc uhonorować ten ruch społeczny, wprowadziła do obiegu znaczek upamiętniający 40. rocznicę założenia NSZZ RI „Solidarność”. Związku powołanego do reprezentowania i obrony godności, praw, jedności i interesów zawodowych rolników zgodnie z ideami „Solidarności” oraz zasadami etyki chrześcijańskiej

— napisał prezes Poczty Polskiej w liście.

Na uroczystości obecna była również Teresa Hałas, poseł na Sejm RP oraz przewodnicząca NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”, która podziękowała związkowcom za obecność na uroczystości.

Jak rodziła się rolnicza „S”?

Powstanie „Solidarności” było jednym z najważniejszych wydarzeń końca XX w. na świecie. Od samego początku wspierali ją polscy rolnicy. Rejestrując NSZZ „Solidarność”, komuniści nie zgodzili się na rejestrację podobnego związku rolników. Jego statut został złożony w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie już 24 września 1980 r.

Wśród najważniejszych postulatów ludności wiejskiej znalazły się

– prawo do swobodnego zrzeszania się w niezależnych związkach zawodowych

– poszanowanie przez komunistyczne władze prawa do własności ziemi

– swobodny obrót własnością ziemską

– zrównanie w prawach gospodarstw rolników indywidualnych z uprzywilejowanymi dotąd państwowymi gospodarstwami rolnymi (PGR)

– ujednolicenie praw socjalnych na wsi i w mieście

– reforma szkolnictwa wiejskiego

– poszanowanie wolności religijnej

29 grudnia 1980 r. w Ustrzykach Dolnych rozpoczął się chłopski protest, a 5 stycznia 1981 r. w Rzeszowie rozpoczęła się okupacja siedziby Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych. Na przełomie stycznia i lutego kilkanaście osób podjęło głodówkę w kościele św. Józefa w Świdnicy. Jednym z postulatów protestujących była rejestracja niezależnego związku zawodowego rolników. Co prawda 10 lutego komunistyczny Sąd Najwyższy odrzucił wniosek o rejestrację „Solidarności” rolników, jednak wkrótce (18/20 lutego) protesty doprowadziły do podpisania tzw. porozumień rzeszowsko-ustrzyckich. Były one ostatnim – po Gdańsku, Szczecinie, Jastrzębiu-Zdroju, Dąbrowie Górniczej – porozumieniem społecznym zawartym w latach 1980-81. W reakcji na stały sprzeciw reżimu w sprawie rejestracji związku zawodowego rolników w marcu w Poznaniu doszło do zjednoczenia istniejących już niezależnych organizacji chłopskich, które przyjęły wspólną nazwę NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Działania rolników były systematycznie wspierane przez NSZZ „Solidarność” oraz hierarchię kościelną. Prymas Stefan Wyszyński wielokrotnie spotykał się z liderami „chłopskimi” oraz osobiście interweniował u komunistycznych władz, popierając dążenia ludności wiejskiej.

W walce przeciwko powstaniu rolniczego związku zawodowego komunistyczna władza doprowadziła do słynnego kryzysu bydgoskiego. Jako protest wobec brutalnych działań reżimu 27 marca 1981 r. miał miejsce największy strajk w Polsce. Uczestniczyło w nim ok. 11 mln osób, a więc nawet więcej niż wynosiła liczba członków „Solidarności”. Dopiero ten zdecydowany protest wszystkich środowisk patriotycznych w całej Polsce wymusił rejestrację 12 maja 1981 r. Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Wielu specjalistów ocenia ten sukces także jako ostatnie społeczne dzieło prymasa Wyszyńskiego. Swojego oburzenia nie kryli natomiast komuniści moskiewscy. „Kania obiecał, że się nie poddacie, że nie zarejestrujecie »Solidarności wiejskiej«. […] A jednak skapitulowano. W jakiej postawiliście nas sytuacji?” – huczał członek sowieckiego Politbiura Michaił Susłow.

Polska „Solidarność” była iskrą, która dała początek upadkowi sowieckiego imperium oraz uzależnionych państw komunistycznych na czterech kontynentach. Przebudowie uległ świat ukształtowany przez „zimną wojnę” po 1945 r. Efektem było wyzwolenie się wielu państw spod zależności i okupacji Związku Sowieckiego od Litwy, Łotwy i Estonii po Gruzję. Dzięki przełomowi zapoczątkowanemu przez „Solidarność” stało się także możliwe zjednoczenie Niemiec. Polska „Solidarność” to triumf pokojowej siły ducha nad materialistycznym komunistycznym imperium zła.

wkt/IPN