230. rocznica Konstytucji 3 Maja – dzieła odrodzonej Rzeczypospolitej

Narodowy Bank Polski 28 kwietnia wprowadził do obiegu złotą monetę o nominale 100 zł oraz srebrną monetę o nominale 50 zł zatytułowane „230. rocznica Konstytucji 3 Maja – dzieła odrodzonej Rzeczypospolitej”.

3 maja 1791 r. została uchwalona Ustawa Rządowa z dnia 3 maja regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów – jak się przyjmuje – pierwsza w Europie i druga na świecie (po amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesna konstytucja.

Wielka historia w tle

Rzeczpospolita była uzależniona od Rosji od początku XVIII w., ale społeczeństwo, odrodzone dzięki Komisji Edukacji Narodowej, Szkole Rycerskiej i zreformowanym kolegiom zakonnym, coraz trudniej godziło się z brutalną rosyjską ingerencją w życie kraju. Wybuch wojny rosyjsko-tureckiej (1787 r.) wzbudził nadzieje, że Katarzyna II będzie musiała osłabić dławiącą Rzeczpospolitą uwięź. W takiej sytuacji zebrał się skonfederowany, a więc nienarażony na weto sejm lat 1788–1792, który przeszedł do historii jako Sejm Czteroletni lub Wielki – z racji swych dokonań. Ich zwieńczeniem miała się stać nowoczesna konstytucja

– opisuje okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 maja prof. Zofia Zielińska w folderze numizmatycznym towarzyszącym emisji monet okolicznościowych.

Królewskie tajemnice

Gdy sejm odrzucił nieudaną wersję pióra przywódcy obozu reform Ignacego Potockiego, ten poprosił o przygotowanie projektu Stanisława Augusta. Tekst monarchy od stycznia 1791 r. omawiano w najgłębszej tajemnicy w gronie współtwórców ustawy: oprócz króla oraz Potockiego byli to Hugo Kołłątaj i sekretarz władcy Scipione Piattoli. Z ostateczną wersją zapoznano najpierw krąg zaufanych, a 3 maja przedstawiono ją w sejmie; część posłów, których opozycji się obawiano, nie wróciła jeszcze do Warszawy z wielkanocnej przerwy. Konstytucję przyjęto w drodze „zamachu stanu”, ale w lutym 1792 r. zaaprobowało ją ponad 90% sejmików w ogólnokrajowym referendum trzeciomajowym

— przypomina prof. Zielińska.

Postępowe dzieło – inspiracja na wieki

Dzięki Ustawie Rządowej z 3 maja 1791 r. Rzeczpospolita stała się nowoczesną monarchią konstytucyjną i zaczęła odzyskiwać prestiż w Europie. Konstytucja m.in. zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, deklarowała monteskiuszowski trójpodział władz, zapewniała suwerenność narodu i formalnie znosiła liberum veto.

Fundament polskiej tradycji i powód do dumy

Nowa ustawa obowiązywała zaledwie rok.

Interwencja rosyjska w maju 1792 r. i przegrana przez nas wojna przyniosły upadek dzieła 3 maja, a potem polskiej państwowości — pisze prof. Zofia Zielińska.

Konstytucja stanowiła jednak dowód, że Polacy potrafili odrodzić państwo. Przywróciło to Polakom szacunek dla siebie i dla własnej tradycji. Pamięć o majowych dokonaniach przyświecała walce o odzyskanie niepodległej ojczyzny.

Narodowy Bank Polski honoruje ważne wydarzenia

Emisja monet okolicznościowych stanowi okazję do upamiętniania ważnych historycznych rocznic i postaci, jak i do rozwijania zainteresowań polską kulturą, nauką i tradycją. 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja Narodowy Bank Polski postanowił uczcić emitując monety okolicznościowe – srebrną o nominale 50 zł oraz złotą o nominale 100 zł „230. rocznica Konstytucji 3 Maja – dzieła odrodzonej Rzeczypospolitej

— informuje Barbara Jaroszek, dyrektor Departamentu Emisyjno-Skarbcowego NBP.

Na rewersie monety srebrnej fragment obrazu Jana Matejki Konstytucja 3 maja 1791 roku Na pierwszym planie niesiony przez posłów marszałek Sejmu Czteroletniego Stanisław Małachowski, trzymający w ręku tekst Ustawy Rządowej 3 maja. Poniżej fragment preambuły konstytucji.

Na awersie monety srebrnej górna część karty tytułowej jednego z wczesnych druków Konstytucji 3 maja wydanego w oficynie Michała Grölla w Warszawie oraz herb Królestwa Polskiego z 1791 r.

Na rewersie monety złotej znajduje się herb Królestwa Polskiego (tak brzmiała oficjalna nazwa państwa) z czasów Stanisława Augusta: pod koroną królewską Orzeł Biały (herb Korony Polskiej), Pogoń (herb Wielkiego Księstwa Litewskiego) i Ciołek (herb Poniatowskich). Widoczna wstęga z dewizą: Pro fide, lege et grege (Za wiarę, prawo i naród). U dołu krzyż najwyższego odznaczenia państwowego – Orderu Orła Białego.

Informacje dla kolekcjonerów i osób zainteresowanych numizmatyką

Narodowy Bank Polski ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Na każdej polskiej monecie kolekcjonerskiej znajdują się: nominał, wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, napis: Rzeczpospolita Polska, rok emisji.

Sprzedaż wartości kolekcjonerskich emitowanych przez NBP jest prowadzona w oddziałach okręgowych NBP oraz w sklepie internetowym: www.kolekcjoner.nbp.pl

Aktualny plan emisji wartości kolekcjonerskich i monet okolicznościowych znajduje się na stronie www.nbp.pl/monety