80 lat temu, 17 sierpnia 1940 r., Niemcy zniszczyli pomnik Adama Mickiewicza w Krakowie. Figurę odnaleziono po wojnie pociętą na części na złomowisku w Hamburgu. Monument ponownie odsłonięto w setną rocznicę śmierci wieszcza - 26 listopada 1955 roku.

Problematyczny konkurs na pomnik wieszcza

Społeczna zbiórka funduszy na pomnik została zakończona w 1881 roku. Wówczas ogłoszono konkurs na jego projekt. Nie obyło się bez kontrowersji - do konkursu dopuszczeni zostali rzeźbiarze niebędący Polakami, co argumentowano tym, że nie rozumieją oni twórczości Mickiewicza.

Ostatecznie komisja złożona z wybitnych artystów, wśród których byli m.in. Wojciech Gerson, Juliusz Kossak i Henryk Rodakowski, oceniła 27 prac. Zwyciężył projekt nieznanego rzeźbiarza Tomasza Dykasa, co wzbudziło kontrowersje i protesty środowisk artystycznych i projektu nie zrealizowano.

Dykas zaprojektował później jeszcze trzy inne pomniki wieszcza - m.in. ten zbudowany w Przemyślu w 1891 r. Co więcej, w kolejnym konkursie ponownie zwyciężyła jego praca, jednak komisja wniosła do niej wiele poprawek, więc konkurs nie przyniósł rezultatów.

Proponowano budowę pomnika według rysunków Jana Matejki, lecz w tym przypadku krytykowano koncepcję Mickiewicza zasiadającego na ogromnym tronie, w liściach laurowych na głowie i z odsłoniętym torsem.

Prace nad pomnikiem

Ostatecznie w 1888 roku wygrał projekt Teodora Rygiera, który tworzył swoje dzieło w Rzymie. Rzeźba była gotowa w 1894 roku. W tym samym czasie na Rynku wzniesiono postument i zamontowano trzy z czterech planowanych rzeźb muz. Kiedy rzeźba Mickiewicza pojawiła się w Krakowie, wzbudziła konsternację i zasłonięto ją drewnianą konstrukcją - krytykowano przystrojenie go wieńcem laurowym. Rygier przez kolejne cztery lata poprawiał pomnik.

Odsłonięcie figury

Pomnik odsłonięto 26 czerwca 1898 r. Na jego stopniach umieszczono alegoryczne postaci symbolizujące Ojczyznę (wskazuje na Mickiewicza), Poezję (kobieta z lutnią i dziewczynką), Męstwo (rycerz) oraz Naukę (starzec z chłopcem). Na froncie pomnika umieszczono dedykację: „Adamowi Mickiewiczowi Naród”. Pół roku później, 24 grudnia 1898 r., odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza w Warszawie.

wkt/Wikipedia.pl