Instytut Pileckiego w 80. rocznicę Zbrodni Katyńskiej

”Chłopaki wzięli łopaty, wykopali dół i dokopali się do guzików, do mundurów. Na miejscu tym postawili krzyż” – mówi Henryk Troszczyński, świadekodkrycia grobów katyńskich. 80 lat temu Sowieci dokonalimasowego morduPolaków, wojskowych i cywilów, elity inteligencji. Od wiosny 1940 do lata 1941 roku oddziały NKWD zgładziły co najmniej 21 857 polskich obywateli. Uprzednio zgromadzonych w obozach w Ostaszkowie, Starobielsku i Kozielsku, wywieziono na rozstrzelanie do więzień w Charkowie, Smoleńsku i Kalininie (Twerze), a także do Lasu Katyńskiego. Ciała zakopywano potajemnie w masowych grobach. Instytut Pileckiego, w ramach projektów „Świadkowie Epoki” oraz „Zapisy Terroru”, przygotował serię nagrań i relacji dotyczących tych tragicznych wydarzeń.

13 kwietnia obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. Jest to data symboliczna: w tym dniu w 1943 roku świat dowiedział się o zbrodni, a dokładnie 47 lat później ZSRR oficjalnie przyznał się do jej popełnienia.Sowieckie sprawstwo od początku nie budziło większych wątpliwości, ale machiny propagandowe totalitarnych reżimów ZSRR i Niemiec wykorzystywały kwestię katyńską do swoich celów.

13 kwietnia 1943 r. Radio Berlin podało oficjalny komunikat o odnalezieniu w Lesie Katyńskim ciał ok. 10 tys. pomordowanych przez NKWD polskich oficerów. Niemcy przystąpili do nagłaśnianych propagandowo ekshumacji z udziałem międzynarodowych komisji

– mówi dr Jerzy Rohoziński z Instytutu Pileckiego. Rosjanie wyparli się zbrodni, dając początek tzw. kłamstwu katyńskiemu, fałszywie przypisując sprawstwo Niemcom i na długie dekady narzucając oficjalną, nieprawdziwą wersję krajom bloku komunistycznego.

W styczniu 1944 r. swój raport opublikowała tzw. Komisja Burdenki i ta kłamliwa wersja obowiązywała po tej stronie „żelaznej kurtyny”, także w PRL, przez prawie półwiecze –mówi dr Rohoziński.– Dopiero 13 kwietnia 1990 r. władze ZSRR oficjalnie przyznały, że „była to jedna z cięższych zbrodni stalinizmu”. W tym roku przypada 80-lecie tej strasznej zbrodni, której realizacja zaczęła się 3 kwietnia 1940 r. i trwała do lipca 1941 r. pochłaniając, zgodnie z danymi KGB z 1959 roku, około 22 tys. ofiar

– dodaje naukowiec.

Określenie „Zbrodnia Katyńska” obejmuje szeroki zakres masowych sowieckich mordów na polskich oficerach, funkcjonariuszach i urzędnikach – elicie polskiej inteligencji. W samym Lesie Katyńskim pochowano tylko więźniów z obozów w Kozielsku, ale cała Zbrodnia Katyńska, jak wynika z notatki nr 794/B Ławrientija Berii z 2 marca 1940 roku, miała objąć rozstrzelanie oficerów i funkcjonariuszy służb mundurowych z  trzech obozów w Ostaszkowie, Starobielsku oraz Kozielsku, łącznie 14 700 osób, a dodatkowo mord na dalszych tysiącach więźniówna terenach Ukrainy i Białorusi. Beria, minister spraw wewnętrznych, rekomendował fizyczne unicestwienie grup stanowiących filary państwowości polskiej na Kresach, motywując torzekomym prowadzeniem agitacji antyradzieckiej i „przynależnością do organizacji powstańczych”, uznając, że ich przedstawiciele „nie rokują nadziei na poprawę”. Jego wniosek zatwierdził własnoręcznym podpisem sam Stalin oraz jego zastępca Kaganowicz, ministrowie: obrony - Woroszyłow, spraw zagranicznych – Mołotow, przemysłu spożywczego – Mikojan, a także przewodniczący parlamentu Kalinin.

Pielęgnuj pamięć o zbrodni katyńskiej i #zostańwdomu z Instytutem Pileckiego

14 kwietnia na Facebooku Instytutu Pileckiego zostanie opublikowany premierowy zapis w formie vlogadr. Jerzego Rohozińskiego na temat okoliczności zabójstw w Kalininie (Twerze) i sowieckiej zmowy milczenia wokół zbrodni katyńskiej.
Zapraszamy do obserwowania działań Instytutu na Facebooku

„Świadkowie Epoki” Katynia

W naszych materiałach filmowych znajduje się sporo relacji, które dotyczą zbrodni katyńskiej. Są to z reguły relacje dzieci żołnierzy zamordowanych w Katyniu. To bardzo wzruszające opowieści i myślę, że one zapadają w nasze umysły i w nasze serca

– mówi Grzegorz Czerniak, pracownikzespołu ds. projektów filmowych Instytutu Pileckiego.

Na prowadzonym przez Instytut kanale YouTube „Świadkowie Epoki” możemy znaleźć m. in.opowieść Henryka Troszczyńskiego, który jesienią 1942 roku został przez Niemców skierowany na roboty przymusowe w okolice Katynia. Od miejscowych chłopów dowiedział się, że w 1940 roku miała tutaj miejsce „wielka zbrodnia” i niedaleko znajdują się groby polskich żołnierzy. Jeden z Rosjan odważył się i pewnego dnia zaprowadził polskich robotników na miejsce masowych grobów. W późniejszym czasie Henryk Troszczyński był świadkiem ekshumacji ofiar zbrodni katyńskiej, opowiada m. in. o odkryciu zwłok pilotki Janiny Lewandowskiej (jedynej kobiety zamordowanej w Katyniu), przy której leżało ciało małego chłopca.

Byłem przy odkryciu pierwszego grobu. Dołów śmierci było osiem, z których wydobyto 4321 ofiar mordu. Pośród nich była jedna kobieta – porucznik Janina Lewandowska. Leżała, wydobyta z dołu, na ziemi, a obok niej leżał chłopiec… w granatowym garniturku, w krótkich spodenkach. […] to był miejscowy chłopiec, który podglądał. Zastrzelili go, żeby nie było świadków

– słyszymy w nagraniu wypowiedź Henryka Troszczyńskiego. W ramach projektu „Świadkowie Epoki”przygotowano również całą serie nagrań z dziećmi ofiar Katynia.

„Świadkowie Epoki” to wielkie archiwumfilmowe historii mówionej Instytutu Pileckiego. Badacze zgromadzili już ponad 1200 relacji i świadectw osób, które doświadczyły niszczącej siły totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego, a także powojennego systemu komunistycznego. Aktualnie kanał „Świadków Epoki” na YouTube subskrybuje prawie 38 tysięcy osób z całego świata.

Relacja Henryka Troszczyńskiego. Świadkowie Epoki:

Seria relacji dzieci ofiar Katynia. Świadkowie Epoki:

Ocalona pamięć o zbrodni katyńskiej – 112 dokumentów w portalu „Zapisy Terroru”

112 relacji pochodzących z kolekcji Jędrzeja Tucholskiego, znajdujących się w zbiorach Muzeum Katyńskiego, Instytut Pileckiego opublikował online w portalu ZapisyTerroru.pl. Materiały zostały opracowane i opublikowane jednocześnie w języku polskim i angielskim, by ułatwić do nich dostęp badaczom z całego świata.

W 1989 roku Jędrzej Tucholski opublikował na łamach dwutygodnika „Zorza” listę katyńską, czyli listę z wymienionymi ofiarami zbrodni. Postanowił w drukowanej prasie wystosować apel do rodzin katyńskich o nadsyłanie uzupełnień do listy oraz dodatkowych informacji o swoich bliskich, których mogli na niej odnaleźć

– mówi Karol Kalinowski, kierownik zespołu ds. archiwów cyfrowych Instytutu Pileckiego.

Do redakcji m.in. dwutygodnika „Zorza” spłynęły dziesiątki listów. Pierwszy raz od wielu lat można było otwarcie mówić o Katyniu i jego ofiarach. Wśród dokumentów wysyłanych do „Zorzy” znajdują się nie tylko informacje o ofiarach, ale również oryginalne listy, które przetrzymywani w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku oficerowie pisali do rodzin. Publikowana przez Instytut Pileckiego kolekcja to niezwykłe świadectwo życia ofiar sowieckiej zbrodni, cierpienia ich rodzin oraz walki z kłamstwem katyńskim.

„Zapisy Terroru” to nowoczesne przedsięwzięcie z pogranicza badań naukowych, popularyzacji historii i szeroko rozumianej kultury pamięci, realizowane przez Instytut Pileckiego. W stworzonej na potrzeby projektu internetowej bazie świadectw Instytut publikuje relacje obywateli polskich, którzy podczas II wojny światowej doświadczyli cierpienia ze strony dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. W tych świadectwach kryją się osobiste doświadczenia tysięcy Polaków – ofiar zbrodni totalitarnych, ich rodzin i bliskich.

• 112 relacji z kolekcji Jędrzeja Tucholskiego

Dodatkowo na portalu ZapisyTerroru.pl został opublikowany artykuł Wojciecha Markerta „Zbrodnia katyńska w 1940 roku”, w sposób popularny, ale rzetelny i udokumentowany wprowadzający w kwestię katyńską. Markert opisuje takie zagadnienia jak podjęcie decyzji o mordzie, zbrodnicze plany dotyczące zagłady jeńców, a także porusza kwestię walki o prawdę. Zapraszamy do przeczytania całego artykułu w portalu Zapisyterroru.pl.

Losy rodzinkatyńskich – nowa książka Instytutu Pileckiego

Pod koniec kwietnia Instytut Pileckiego wyda książkę dr Joanny KurczabOfiary dwóch totalitaryzmów. Losy rodzin katyńskich pod okupacją sowiecką i niemiecką. Autorka jest stypendystką projektu „Polski wiek XX. Nowe perspektywy” organizowanego przez Instytut. Praca poświęcona jest analizie losu rodzin zamordowanych osób, przedstawia ich historie, codzienność, trudy życia i osobiste tragedie, bezbronność w obliczu szaleństwa wojny i okupacji obu agresorów, bez wsparcia ojców, mężów i synów. Dr Joanna Kurczab wykorzystała niepublikowane dotąd relacje, zebrała nowe opowieści i oddała głos także tym, którzy do tej pory nie zostali wysłuchani. Na stronie internetowej http://www.instytutpileckiego.pl zostanie opublikowany wywiad z autorką książki.

Instytut Pileckiego

Instytut Pileckiego to placówka naukowa realizująca projekty badawcze, wystawiennicze, edukacyjne i kulturalne, które służą międzynarodowej refleksji nad kluczowymi zagadnieniami XX wieku: dwoma totalitaryzmami – niemieckim i sowieckim, a także konsekwencjami ich działań. Instytut służy upamiętnianiu, dokumentowaniu i badaniu historii XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego doświadczenia i losów obywateli polskich.