Czwarty tom epokowego dzieła „Dzieje Polski” opowiada o najwspanialszym okresie w naszej historii, obejmuje lata 1468 – 1572. „Wówczas spotkał się czas rozwoju polskiej kultury politycznej, specyficznej kultury obywatelskiej, republikańskiej i wolności, jakiej nie było w żadnym innym kraju europejskim tamtego okresu – mówi prof. Andrzej Nowak. – Spotkał się czas rozwoju specyficznej kultury polskiej z potęgą zewnętrzną kraju, jednego z największych w Europie, bardzo liczącego się na tej mapie Christianitas, mapie wielkiej rywalizacji ówczesnych mocarstw”.

Nakładem wydawnictwa Biały Kruk ukazał się dziś czwarty tom „Dziejów Polski”, który nosi znamienity podtytuł „Trudny złoty wiek”.

Dlaczego wiek złoty, wspaniały rozwój naszego kraju, jest zarazem wiekiem trudnym? „Bo każdy wiek dojrzewania jest wiekiem trudnym – tłumaczy Autor z okazji długo wyczekiwanej premiery kolejnej części jego wiekopomnego opisu historii naszej Ojczyzny. – A to faktycznie był czas dojrzewania zarówno specyficznej formuły politycznej Rzeczypospolitej, jak i dojrzewania polskiej kultury w okresie powstawania nowych geopolitycznych form, skądinąd bardzo groźnych dla Polski. Mam na myśli przede wszystkim Wielkie Księstwo Moskiewskie, które przeradza się w imperium rosyjskie, i dzieje się to niestety nie bez błędów politycznych ze strony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, o czym także piszę w mojej książce. Dochodzi do rozrostu Moskwy do imperium potężniejszego niż jakikolwiek inny kraj w Europie Wschodniej. Dla Polski będzie to miało fatalne skutki, o czym szerzej będę pisał w piątym tomie” – wyjaśnia dalej prof. Andrzej Nowak.

Wielotomowe „Dzieje Polski” są jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w Polsce po 1989 r., zaś sam autor jest wymieniany obok największych polskich dziejopisarzy – Wincentego Kadłubka, czy Jana Długosza. Autor podjął się tytanicznego wyzwania, aby opisać dokładnie całą historię naszego kraju w 11 potężnych tomach, a czyni to wykazując się największą erudycją i posługując się najpiękniejszą polszczyzną. Setki tysięcy miłośników historii pochłonęło poprzednie tomy i z utęsknieniem czekało na kolejną część „Dziejów Polski” – dziś czwarty tom trafia nareszcie do rąk Czytelników.

Opisuje on lata 1468-1572, kiedy rozwój Polski jest niesamowicie wszechstronny. Gospodarczemu wzrostowi towarzyszy wciąż udoskonalana polska sztuka wojenna; po paru klęskach, głównie w lasach bukowińskich (1497), maleje znaczenie pospolitego ruszenia, rodzi się natomiast husaria, specyficznie polska formacja jazdy ciężkiej, praktycznie niezwyciężona przez blisko dwa wieki. Kwitnie Uniwersytet Krakowski, którego najsłynniejszym wychowankiem jest Mikołaj Kopernik. Rozwijają się miasta; już nie tylko Kraków i Gdańsk. Doskonali się język ojczysty; powstają w nim prawdziwe arcydzieła literackie zachwycające do dziś. Rzeczpospolita przyciąga naukowców, artystów, rzemieślników (pierwsi drukarze!) z zagranicy, którzy ulegają urokowi polskiej wolności i osiadają tu na zawsze.

„Ten, jak go nazwałem, trudny złoty wiek jest najbardziej fascynującym i najbardziej istotnym w naszych dziejach momentem, kiedy dojrzewa polska kultura i polski język; ten, którym dzisiaj możemy tak swobodnie się komunikować – opowiada prof. Andrzej Nowak. –Ten najpiękniejszy język dojrzewał w atmosferze sejmikowego harmideru, w atmosferze sporów o prawa, walki o egzekucję dóbr królewskich na sejmach czasów Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, ale przede wszystkim dojrzewał w twórczości literackiej i w publicystyce. Początki tego wzlotu języka polskiego oraz polskiej kultury możemy właśnie w tym tomie „Dziejów Polski” obserwować i dlatego starałem się szczególnie nasycić ten tom dziedzictwem kulturowym, z którego mamy największe powody być dumni. Sądzę, że przypomnienie tego dziedzictwa, tego bogactwa polskich dziejów, nie tylko przecież w kulturze, ale i w przemianach religijnych wtedy się dokonujących, trudnych bardzo wyzwaniach tamtego czasu, reformacji, początków kontrreformacji jest bardzo ważne do zrozumienia całości naszej historii. Jest pouczające i fascynujące. To wszystko razem stanowi czas tak ciekawy, tak wciągający i pełen tak aktualnych również dzisiaj zagadnień, że myślę, że chyba każdy znajdzie w tej opowieści coś dla siebie, coś ważnego do przemyślenia, do odnalezienia własnego miejsca na mapie Europy XXI wieku.

Czytelników zapraszamy na spotkania z prof. Andrzejem Nowakiem! 29 listopada (piątek) o godz. 18:30 na ul. Foksal 3/5 (SDP) w Warszawie lub 30 listopada (sobota) od godz. 10:30 – 12.00 na stoisku Białego Kruka na Targach Książki Historycznej w Warszawie.

A na koniec krótki filmik, na którym prof. Andrzej Nowak opowiada Czytelnikom, czego mogę oczekiwać po czwartym tomie „Dziejów Polski.”

Prof. Andrzej Nowak: Dzieje Polski. Tom 4. Trudny złoty wiek, wydawnictwo Biały Kruk, 456 stron, twarda oprawa, 195 x 240 mm, ponad 100 ilustracji i map. Więcej na 

https://bialykruk.pl/ksiegarnia/ksiazki/dzieje-polski-tom-4-trudny-zloty-wiek

Adam Sosnowski