„Wolna Rzeczpospolita Łupkowska” - ważny film Arkadiusza Gołębiewskiego o „Solidarności”

13 grudnia 1981 roku komuniści, pod dowództwem towarzysza generała Wojciecha Jaruzelskiego wprowadzili w Polsce stan wojenny, by rozbić wielomilionowy związek i ruch społeczny SOLIDARNOŚĆ. W wyniku działań komunistycznego aparatu represji śmierć poniosło kilkudziesięciu Polaków. W 52 ośrodkach odosobnienia rozmieszczonych na terenie całej Polski internowano łącznie blisko 10 tys. osób. Blisko 300 internowanych trafiło do Ośrodka Odosobnienia w Nowym Łupkowie, który działał od 20 marca do 23 grudnia 1982 r. Internowani pochodzili w dużej mierze ze Śląska i Podkarpacia. Byli to robotnicy, pracownicy umysłowi, działacze związków zawodowych, naukowcy i studenci. W ośrodku tym prężnie rozwijało się życie kulturalne, nielegalnie wydawano biuletyny, pieczątki, znaczki i koperty o tematyce patriotycznej.

W 2017 roku podczas remontu w Zakładzie Karnym w Łupkowie na ścianie odkryto napis „Solidarność”. Jego twórcą był Stanisław Simoni – przewodniczący Komisji Zakładowej Solidarności z Cieszyna, internowany w ZK w Łupkowie. Napis zachowano dla potomnych, dzięki staraniom rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Przeprowadzono zabieg jego przeniesienia i konserwacji. Obecnie napis ten ma charakter swoistego mobilnego upamiętnienia – prezentowany w siedzibie Oddziału IPN w Rzeszowie. Prawdopodobnie jest to jedyna tego typu pamiątka z ośrodków internowania zachowana w tej formie.

Powyższe wydarzenia stały się pretekstem do powstania filmu dokumentalnego pt. Wolna Rzeczpospolita Łupkowska. Historia ratowania napisu, jego wykucie wraz z kawałkiem ściany i umieszczenie w gablocie jak zabytkowego fresku, staje się przyczynkiem do wielu wspomnień i refleksji czym był Stan Wojenny wtedy, czym jest po latach. Film Arkadiusza Gołębiewskiego wraz z odkuwaniem kolejnych warstw tynku i farby pokrywającej napis pokazuje opresyjność poprzedniego systemu, jego brutalność dla rodzin osadzonych. Wyjątkowością filmu jest nieobecny w przestrzeni publicznej dotyczącej tamtych dni wątek żon i dzieci internowanych, które aby odwiedzić swych bliskich musiały pokonywać setki kilometrów mijając niedogodności klimatu, ograniczenia swobód itp. Dla dzieci uwięzionych rodziców 5 letniej wówczas Oli i 12 letniej Agaty stało się to przyczynkiem do trwającej do dziś przyjaźni.

Co z tych wspomnień zostało, czym był, czym jest dziś Stan Wojenny? Film przez losy jego bohaterów jest próbą świeżego spojrzenia na tamte czasy. Dlaczego 70 proc osadzonych wtedy w Łupkowie działaczy związku i opozycji demokratycznej zostało zmuszonych do emigracji? Szukanie wartości pierwszej Solidarności przez ratowanie napisu staje się czymś metafizycznym, nie tylko jak się dziś mówi muralem, ale ikoną wolności! Internowani w Łupkowie stworzyli tam podziemną przestrzeń wolności, wydawali gazetki, wykonywali własnoręcznie koperty i inne ciekawe przedmioty, które przetrwały do dziś i do których w przenośni nawiązuje tytuł filmu.

Telewizyjna premiera filmu odbędzie się 11 grudnia w TVP2 o godzinie 22.55.

Uroczysty pokaz będzie miał miejsce 12 grudnia w kinie Atlantic w Warszawie o godzinie 10.00 a także w nocy z 12 na 13 grudnia podczas odbywającej się po raz 3 Nocy Generałów na terenie Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL na ul. Rakowieckiej.

WUj