„Nie byłoby wolności i Solidarności bez was”. W 40-lecie utworzenia WZZ Wybrzeża wręczono odznaczenia. ZDJĘCIA

Z okazji odbywających się w sobotę w Gdańsku obchodów 40-lecia utworzenia Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża 13 działaczy opozycji z czasów PRL zostało uhonorowanych Krzyżami Wolności i Solidarności. Pięć odznaczeń przyznano pośmiertnie.

Uroczystość wręczenia Krzyży miała miejsce w sobotę po południu w historycznej Sali BHP Stoczni Gdańskiej. Był to kolejny punkt obchodów 40-lecia utworzenia Wolnych Związków Zawodowych (WZZ) Wybrzeża, które rozpoczęły się na Pomorzu w piątek, a zakończą w niedzielę.

Odznaczeniami uhonorowani zostali: Andrzej Bulc, Józef Drogoń, Andrzej Gwiazda, Jan Karandziej, Mariusz Muskat, Błażej Wyszkowski, Krzysztof Wyszkowski i Lech Zborowski. Pośmiertnie Krzyżami odznaczono: Marię Płońską, Kazimierza Szołocha, Annę Walentynowicz, Tomasza Wojdakowskiego i Marka Zborowskiego.

Odznaczenia wręczył prezes Instytutu Pamięci Narodowej Jarosław Szarek.

Nie byłoby wolności i Solidarności bez was, bez waszej odwagi i wysiłku

— mówił zwracając się do odznaczonych Szarek.

Wy, ludzie Wolnych Związków Zawodowych, byliście pierwszą kompanią kadrową tej walki (walki o niepodległość – PAP). Była idea, ale wy tę ideę przekuliście w czyn. Byliście garstką, ale porwaliście setki tysięcy, a później miliony ludzi

— powiedział też Szarek dodając, że tym, kto łączył robotników z inteligencją, był Lech Kaczyński.

Specjalny list skierował do uczestników uroczystości prezydent Andrzej Duda. Napisał on m.in., że celem WZZ była „wolna Polska, patriotyczne wartości i troska o dobro wspólne, w szczególności obrona praw pracowniczych i poszanowanie godności ludzi pracy”.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: Prezydent Duda do działaczy WZZ: „Państwa poświęcenie sprawie wolności i solidarności pozostaje dla nas drogowskazem”

Ruch ten zrodził się ze świadomości, że tylko działając razem, można przeciwstawić się niesprawiedliwości i nadużyciom komunistycznej władzy

— napisał prezydent.

Powstanie Wolnych Związków Zawodowych było jasnym sygnałem, że nikt, kto w słusznej sprawie stanie do walki z opresyjnym państwem, nie będzie osamotniony. Z tego ducha wyrósł polski Sierpień, a następnie Solidarność – potężny głos narodu zjednoczonego wokół idei wolności. Winni jesteśmy wdzięczność działaczom Wolnych Związków Zawodowych za odwagę, z jaką przeciwstawili się niesprawiedliwości i łamaniu praw obywatelskich

— zaznaczył Duda.

Pamięć o państwa zasługach jest naszym zobowiązaniem, ale jednocześnie to, że możemy dziś - kształtując przyszłość Polski, odwoływać się do tak chlubnej i budującej tradycji, jest naszym wielkim przywilejem

— napisał też, zwracając się do obecnych na sali działaczy, Duda.

Państwa poświęcenie w sprawie wolności i solidarności pozostaje dla nas drogowskazem w budowaniu sprawiedliwej i solidarnej Rzeczypospolitej

— zaznaczył prezydent RP.

Osobny list skierował też do uczestników obchodów marszałek Sejmu Marek Kuchciński.

W dużej mierze to właśnie od Wolnych Związków Zawodowych wzięły swój początek fundamentalne przemiany w naszym kraju, które w konsekwencji otworzyły drogę do niepodległej, demokratycznej i solidarnej Polski

— napisał marszałek.

Jesteśmy winni szczególną wdzięczność, szacunek i pamięć wszystkim, którzy kształtowali Wolne Związki Zawodowe, byli oni bowiem współtwórcami historycznych przemian w naszym kraju

— napisał Kuchciński.

Dodał, że wartości i sprawy, które działacze WZZ uważali za najważniejsze, „nie straciły na aktualności i stanowią dziedzictwo, na którym najlepiej i najtrwalej wspierać się może siła Rzeczpospolitej”.

W sobotę rano w ramach obchodów odsłonięto na gdańskim Placu Solidarności przygotowaną przez IPN wystawę „Wolne Związki Zawodowe 1978-1980”, a w gdańskiej bazylice św. Brygidy odbyła się msza św., którą poprowadził metropolita gdański abp Sławoj Leszek Głódź. W nabożeństwie udział wzięli m.in. prezes IPN, b. minister obrony Antoni Macierewicz oraz pomorscy parlamentarzyści.

Celem Wolnych Związków Zawodowych była organizacja obrony interesów ekonomicznych, prawnych i humanitarnych pracowników. Związki deklarowały swą pomoc i opiekę wszystkim pracownikom, bez różnicy przekonań czy kwalifikacji

— powiedział m.in. w kazaniu abp Głódź dodając, że Związki zajmowały się pracą u podstaw, a na organizowanych przez nie spotkaniach mówiono „o braku rękawic roboczych, o tym, czy jest kaszanka w bufecie i o sytuacji ekonomicznej poszczególnych zakładów”.

Ale prowadzono też wykłady o historii najnowszej, a największą wagę przywiązywano do praktycznych porad prawnych i socjalnych. Przedsierpniowa opozycja trafiła w Trójmieście na wyjątkowo podatny grunt, co więcej – wstrzeliła się w przełomowy moment historyczny torując drogę do powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”

— podkreślił też Głódź.

W ramach obchodów, w sobotę po południu w Sali BHP zaplanowano prezentację przygotowanego przez gdański oddział IPN wydawnictwa pt. „Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża 1978-1980 w relacjach” oraz spotkanie wspomnieniowo-dyskusyjne poświęcone historii Związków. W niedzielę w tym samym miejscu odbędzie się koncert w wykonaniu Andrzeja Kołakowskiego i jego przyjaciół.

Już w piątek, w ramach obchodów przedstawiciele IPN złożyli kwiaty na grobach zmarłych działaczy opozycyjnych pochowanych na terenie Pomorza. Na kilku gdańskich budynkach odsłonięto też w piątek tablice przypominające, że w domach tych mieszkali opozycjoniści, w tym działacze WZZ.

Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża powstał w Trójmieście w końcu kwietnia 1978 r. Powołali go m.in. Andrzej Gwiazda, Krzysztof Wyszkowski i Antoni Sokołowski. W organizacji działali lub współpracowali z nią m.in. Bogdan Borusewicz, Joanna Duda-Gwiazda, Lech Kaczyński, Bogdan Lis, Leszek Moczulski, Alina Pienkowska, Anna Walentynowicz i Lech Wałęsa. W październiku 1979 roku podobna organizacja powstała na Pomorzu Zachodnim.

Impulsem dla powstania WZZ na Pomorzu było powołanie do życia w lutym 1978 r. Komitetu Pracowniczego/Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach - pierwszej w PRL niezależnej od władz organizacji związkowej stawiającej sobie za cel zaktywizowanie środowiska robotniczego i nadanie jego działaniom form organizacyjnych.

Jak wskazują historycy, działalność komitetów WZZ, zwłaszcza dobrze rozwiniętej i zorganizowanej struktury gdańskiej, miała ogromne znaczenie dla przebiegu procesu tworzenia w 1980 r. niezależnego związku zawodowego i wielkiego ruchu społecznego, jakim była Solidarność.

ak/PAP