Trzeba wreszcie zrobić ekshumację w Jedwabnem i raz na zawsze wyjaśnić tę sprawę

Ludzie, którzy przypisują Polakom współudział w holocauście, pytani o konkretne przykłady, wymieniają zazwyczaj Jedwabne. Wydarzenia, do których doszło w tym miasteczku 10 lipca 1941 roku, mają być koronnym dowodem na potwierdzenie tej tezy. Swoją wiedzę o tym, co się tam wówczas działo, czerpią z książki Jana T. Grossa pt. „Sąsiedzi“.

Z Grossem polemizowało wielu polskich historyków (m.in. Tomasz Strzembosz, Marek Jan Chodakiewicz, Piotr Gontarczyk czy Bogdan Musiał) oraz autorów zagranicznych (m.in. Aleksander Rossino, Thomas Urban, Norman Finkelstein), zarzucając mu mijanie się z prawdą. Wydarzeniom przedstawionym przez niego zaprzeczył również prokuratorski raport IPN. Wyniki ich badań nie przebijają się jednak nigdzie na świecie, gdzie niepodzielnie panuje wersja Grossa.

W obliczu obecnego zaostrzenia tonu historycznej debaty na temat postawy Polaków podczas II wojny światowej chciałbym powtórzyć to, o czym już dawno pisałem na tym portalu. Istnieje mianowicie sposób na rozstrzygnięcie sporu o Jedwabne. Należy zrobić to, co należało zrobić już kilkanaście lat temu, a nie uczyniono tego. Trzeba przeprowadzić po prostu ekshumację na miejscu zbrodni. Jest to rutynowa działalność, która zawsze odbywa się na miejscu kaźni. Mówi o tym wyraźnie polskie prawodawstwo, które nakazuje wyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy.

Może się to wydawać szokujące, ale tak podstawowej czynności jak ekshumacja nie dokonano w Jedwabnem. Zdołano rozpocząć jedynie pewne prace archeologiczne z elementami ekshumacji, ale przerwano je po zaledwie pięciu dniach ze względu na protesty strony żydowskiej i uszanowanie jej wrażliwości religijnej.

Trudno do końca uznać ten argument, skoro odbywały się już w Polsce ekshumacje na wniosek strony żydowskiej. Poza tym decyzja o zaniechaniu ekshumacji była niezgodna z obowiązującym w naszym kraju prawodawstwem. Przeciw takiej decyzji protestował wówczas prof. Jan Moor-Jankowski, światowej sławy specjalista w dziedzinie medycyny sądowej, były konsultant premier Izraela Goldy Meir, który stwierdził, że nie ma bardziej miarodajnego sposobu na poznanie prawdy o wydarzeniach w Jedwabnem niż właśnie ekshumacja.

Dzięki ekshumacji można byłoby ustalić w końcu rzeczywistą liczbę ofiar zbrodni oraz sposób, w jaki zginęli. Można byłoby wyjaśnić, czy strzelano do nich i czy w ich ciałach znajdowały się niemieckie kule. Eksperci od spraw pirotechnicznych mogliby ustalić, jakich materiałów palnych użyto podczas mordu itd.

Jeżeli mamy dowiedzieć się prawdy o wydarzeniach w Jedwabnem, to ekshumacja na miejscu zbrodni jest konieczna. Pewne sprawy zostałyby wyjaśnione raz na zawsze. Nikt nam nie zarzuci, że chcemy coś ukrywać. Musimy pokazać, że nie boimy się prawdy.