28 listopada 2017 r. prof. Marek Kornat, dr Anna Kwiatkowska-Drożdż i red. Piotr Skwieciński dyskutowali o najnowszej książce, wydanej przez Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego. Spotkanie koncentrowało się przede wszystkim na zagadnieniach polityki pamięci.

II wojna światowa, wiek XX, dwa totalitaryzmy – to tematy gorących debat, które fascynują uczonych i poruszają wyobraźnię społeczeństw. Na czym polega wyjątkowość polskiej historii? Jak opowiadać o niej światu? Jakie wyzwania stoją przed polską polityką pamięci? Książka stanowi zapis dialogu zainicjowanego przez Ośrodek. Dotyka istotnych problemów i kontrowersji historii najnowszej oraz stawia pytania o narzędzia jej popularyzacji w Polsce i za granicą – taki skrótowy opis publikacji Ośrodka widnieje na jego okładce. Co natomiast o jej zawartości sądzą uczestnicy dyskusji?

Prowadzący spotkanie wokół książki „II wojna światowa. Historia, która nie chce przeminąć” Leszek Zaborowski najpierw oddał głos dr Annie Kwiatkowskiej-Drożdż (kierownik Zespołu Niemiec i Europy Północnej Ośrodka Studiów Wschodnich). W zdecydowanej większości zgodziła się z tezami prof. Marka Kornata, które przedstawił w swoim eseju „Wojna, która nie chce przeminąć. Dylematy i zadania polskiej polityki pamięci” (pierwszy rozdział książki). Miała jedynie dwa drobne zastrzeżenia:

Fakt koncentrowania się na historii indywidualnej i cierpieniach ludności cywilnej trzeba po prostu zaakceptować. Ten sposób opisywania przeszłości także można skutecznie wykorzystywać do prezentacji własnego punktu widzenia.

Podobnie podejście krytyczne i pisanie o ciemnych stronach swojej historii również można przekuć w atut. Niemcy np. argumentują często: „My się ze swoich win już rozliczyliśmy, a wy?”, co faktycznie może wprawić innych w zakłopotanie.

Red. Piotr Skwieciński także zgodził się z większością poglądów prof. Marka Kornata, zaprezentowanych w eseju. W jednym punkcie przyznał rację dr Annie Kwiatkowskiej-Drożdż – według publicysty tygodnika „Sieci Prawdy” trzeba zaakceptować fakt, że w tej chwili trend pisania historii z perspektywy cywilów jest niezwykle popularny i „nie ma się co kopać z koniem” w tej kwestii.

Po wypowiedziach Anny Kwiatkowskiej-Drożdż i Piotra Skwiecińskiego do ich uwag odniósł się prof. Marek Kornat. Jako historyk dyplomacji i stosunków międzynarodowych pozostał na stanowisku, że właśnie takie polityczne ujęcie historii jest najbardziej czytelne, ponieważ perspektywa pojedynczych ofiar cywilnych rzuconych w „wielki wir historii” może zaburzać perspektywę.

Podkreślił też raz jeszcze, że polityka pamięci musi być prowadzona i państwo polskie ma w tym względzie kluczową rolę do odegrania. „Jedwabne czy Westerplatte?” – przypomniał dylemat mówienia o naszej historii sprzed kilku lat, który wyrażał się właśnie w przytoczonym sformułowaniu. Apelował o utrzymanie właściwych proporcji w podejściu martyrologicznym i krytycznym do własnej historii.

W dalszej części dyskusji była także mowa o dzisiejszej edukacji szkolnej, co szczególnie interesowało obecnych na sali nauczycieli historii.

W ostatnich latach praktycznie w ogóle nie nauczano historii XX wieku w polskich szkołach, co trzeba wprost nazwać skandalem

— mówił prof. Marek Kornat.

Zwrócił też uwagę na problem małej obecności publikacji o historii Polski w językach kongresowych. Nawet jeśli są takie książki po angielsku, niemiecku czy francusku, to piszą je w głównej mierze obcokrajowcy. Nie jest to oczywiście zarzut wobec nich, jednak należy starać się, aby perspektywa polskich historyków była dostępna dla naukowców na całym świecie.

Po ciekawej i inspirującej dyskusji trwającej półtorej godziny przyszedł czas na pytania słuchaczy. Po zakończeniu spotkania można było nabyć książkę i kontynuować rozmowy z gośćmi Ośrodka w kuluarach.

Bartosz Bolesławski