Dariusz Sitek z Gdańska otrzymał pierwszą nagrodę w konkursie na opracowanie projektu rzeźby upamiętniającej Stanisława Pyjasa - studenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, współpracownika KOR, którego ciało znaleziono w maju 1977 r. Rzeźba ma stanąć w Krakowie.

Drugą nagrodę przyznano Artemowi Dmytrence, a trzecią zespołowi autorskiemu w składzie: Jacek Kiciński i Rafał Stachowicz. Ponadto sąd konkursowy przyznał wyróżnienie dla Doroty Nieznalskiej.

Sąd konkursowy, pod przewodnictwem rektora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie prof. Stanisława Tabisza, wybrał zwycięzców spośród 11 prac. Obrady odbywały się w środę w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku (Mazowieckie). Instytucja ta, zgodnie ze wskazaniem ministra kultury i dziedzictwa narodowego, zajmuje się organizacją konkursu. W piątek opublikowano wyniki konkursu.

Jak powiedziała PAP sekretarz komisji konkursowej Malwina Mańczyńska, sąd uznał, że praca Sitka posiada wysokie walory artystyczne i najlepiej spełnia kryteria konkursu.

Przedstawiając podobiznę Pyjasa, laureat pierwszej nagrody inspirował się jedną z najbardziej znanych fotografii krakowskiego studenta

— zaznaczyła Mańczyńska. Zdjęcie to znajduje się na płycie nagrobnej Pyjasa na cmentarzu w Gilowicach, gdzie jest pochowany.

Zgodnie z regulaminem autor I nagrody otrzyma zaproszenie do negocjacji związanych z wykonaniem szczegółowego opracowania pracy konkursowej; dostanie także 25 tys. zł. Druga nagroda wynosi 15 tys. zł, a trzecia - 10 tys. zł.

Inicjatorem upamiętnienia zamordowanego w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach Stanisława Pyjasa jest jego przyjaciel Bronisław Wildstein.

Rzeźba ma stanąć w Krakowie, na skwerze przed Domem Studenckim Żaczek, w którym mieszkał Pyjas.

Skwer ten od maja tego roku nosi nazwę Studenckiego Komitetu Solidarności i stoi na nim wykonana z kortenu (rdzewiejącej stali - PAP) tablica z krótką historią Studenckiego Komitetu Solidarności, fotografiami najważniejszych działaczy tej organizacji, znalezionymi w materiałach SB, oraz zdjęciami z „Czarnego marszu”, który przeszedł ulicami Krakowa 15 maja 1977 r. po śmierci Pyjasa.

Stanisław Pyjas był studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego i współpracownikiem KOR. Jego ciało w maju 1977 r. znaleziono w bramie kamienicy przy ulicy Szewskiej 7. Następnego dnia prokuratura przedstawiła w lokalnej prasie opinię, iż Pyjas, będąc pod wpływem alkoholu, spadł ze schodów i na skutek doznanych obrażeń głowy zmarł, zadusiwszy się własną krwią. Dla przyjaciół i znajomych studenta oficjalna wersja była niewiarygodna. Wiedzieli, że Służba Bezpieczeństwa interesowała się nim i śledziła go. Pyjas razem z kilkoma kolegami ze studiów zawiadomił prokuraturę o anonimach z pogróżkami, które otrzymywali. Tuż przed śmiercią został pobity.

Sprawa śmierci Stanisława Pyjasa do dziś nie została wyjaśniona. Podjęte w 1977 r. śledztwo zostało umorzone. Według oficjalnej wersji, którą potwierdził Zakład Medycyny Sądowej w Krakowie, przyczyną zgonu Pyjasa miały być obrażenia wywołane upadkiem ze schodów.

W czerwcu 1991 r. wznowiono śledztwo i ustalono, że przyczyną śmierci było śmiertelne pobicie. Minister spraw wewnętrznych Andrzej Milczanowski nie zgodził się jednak na ujawnienie danych o tajnych współpracownikach SB i w październiku 1992 r. śledztwo zostało umorzone z powodu niemożności wykrycia sprawców. Podejmowane w następnych latach śledztwa nie przynosiły przełomu w sprawie i były umarzane przede wszystkim z przyczyn formalno-prawnych. W 2001 r. sąd w Krakowie skazał na dwa lata więzienia w zawieszeniu dwóch byłych funkcjonariuszy MO i SB, oskarżonych o utrudnianie w 1977 r. śledztwa w sprawie śmierci Pyjasa, chodziło o ukrywanie przed prokuraturą informacji dotyczących zaangażowania SB w sprawę.

Od 2008 r. śledztwo w tej sprawie prowadzi krakowski IPN. Trwa analiza liczących 90 tomów akt sprawy. Dopiero po jej zakończeniu zapadnie decyzja co do dalszego kierunku śledztwa i sposobu jego zakończenia.

We wrześniu 2006 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie Stanisława Pyjasa Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

mly/PAP