74 lat temu Niemcy wpadli na trop więźniarskiej konspiracji w obozie Auschwitz. Od 16 do 29 września 1943 r. aresztowali 74 osoby, w tym członków założonego przez Witolda Pileckiego Związku Organizacji Wojskowej. Większość z nich została zamordowana 11 października.

Zdaniem historyka z Muzeum Auschwitz Adama Cyry aresztowania były wynikiem donosów konfidentów. 74 więźniów osadzono w bunkrach bloku 11.

Obozowe gestapo po śledztwie połączonym z intensywnymi przesłuchaniami i biciem część więźniów zwolniło. 54 rozstrzelano pod Ścianą Straceń 11 października 1943 r.

— napisał Cyra na swym blogu.

*Wśród zamordowanych znalazło się m.in. 28 członków konspiracyjnego Związku Organizacji Wojskowej, który założył w Auschwitz rtm. Witold Pilecki. Rozstrzelano członków jej dowództwa: płk. Juliusza Gilewicza i jego brata mjr. Kazimierza Gilewicza, kpt. Tadeusza Paolone (w obozie pod nazwiskiem Tadeusz Lisowski), ppłk. Teofila Dziamę, Jana Mosdorfa, mjr. Zygmunta Bończę-Bohdanowskiego, adiutanta Józefa Piłsudskiego ppłk. Kazimierza Stamirowskiego, a także Kazimierza Szafrańskiego.

Wszyscy zginęli mężnie. W pierwszej dwójce prowadzonych na rozstrzelanie szli Dziama i Paolone. Ppłk Teofil Dziama zażądał, by strzelano do niego i kpt. Paolone nie w tył głowy, lecz w twarz, jak na żołnierza przystało. Żądanie to zostało spełnione przez esesmanów dokonujących egzekucji: Friedricha Stiewitza, zaginionego i uznanego po wojnie za zmarłego, oraz Wilhelma Clausena, który w trakcie przygotowań do jego powojennego procesu, zmarł w więzieniu w Krakowie w 1948 r.

— podkreślił Adam Cyra.

Ruch oporu w obozie był organizowany od początku jego istnienia. Jesienią 1940 r. powstała grupa Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), która szybko rozwinęła działalność polityczną i akcję pomocy współwięźniom. Za pośrednictwem cywilnych robotników i organizacji konspiracyjnych nawiązała łączność z podziemiem w Krakowie i Warszawie, dokąd wysyłano informacje z obozu. Działali w niej m.in. Stanisław Dubois i Norbert Barlicki.

W październiku 1940 r. rtm. Witold Pilecki (w obozie pod nazwiskiem Tomasz Serafiński) zorganizował Związek Organizacji Wojskowej. Praca polegała głównie na zdobywaniu żywności i odzieży. Podnoszono na duchu więźniów, kolportowano informacje z zewnątrz i przekazywano poza obóz meldunki za pośrednictwem uciekinierów.

W lutym 1941 r. płk Kazimierz Rawicz (w obozie pod nazwiskiem Jan Hilkner) założył Związek Walki Zbrojnej (ZWZ); od 1942 r. - Armia Krajowa. W kierownictwie znaleźli się także Dziama, Paolone i Bernard Świerczyna.

Jesienią 1941 r. zaczęły się organizować grupy więźniów związanych z Narodową Demokracją i Obozem Narodowo-Radykalnym. Inicjatorami byli prof. Roman Rybarski i Jan Mosdorf.

Później powstawały kolejne grupy konspiracyjne, m.in. płk. Aleksandra Stawarza i rtm. Włodzimierza Kolińskiego. Obok grup w Auschwitz zaczęły działać organizacje w Birkenau, m.in. płk. Jana Karcza.

Pod koniec 1941 r. ZWZ zainicjował akcję scaleniową obozowego ruchu oporu. Dowództwo objął Rawicz (ZWZ). We władzach znaleźli się Rybarski, Dubois, Mosdorf i Pilecki. Po deportacji Rawicza do KL Mauthausen dowództwo przejął płk Gilewicz. Grupa działała w obozie macierzystym Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau, a także w podobozie Buna.

W 1943 r. Niemcy podjęli szereg akcji przeciwko ruchowi oporu. Rozbili kierownictwo wojskowe. W zbiorowych egzekucjach - 25 stycznia i 11 października - zamordowali 105 więźniów.

Represje nie zdusiły oporu. Tuż po zgładzeniu działaczy powstały nowe ośrodki. Lewicowy, złożony z byłych członków PPS, komunistów i bezpartyjnych działał w obozie macierzystym Auschwitz. Należał do niego m.in. późniejszy premier PRL Józef Cyrankiewicz.

Czytaj dalej na następnej stronie ==>